Wednesday, March 9, 2011


Лекц 11.                                 
Бүтээгдэхүүний удирдлага
1. Бараа, түүний ангилал.
2. Бараары иж бүрдэл.
3. Барааны амьдралын мөчлөг.
            Зах зээлд амжилттай өрсөлдөж бусдаас түрүүлэн хэрэглэгчдийн эрэлт хэрэгцээг хангахад маркетингийн үндсэн үүрэг оршино. Харин түүнийг хэрэгжүүлэх үндсэн хэрэгсэл нь маркетингийн иж бүрдэл буюу маркетингийн хольц юм. Энэ нь байгууллагын зүгээс маркетингийн удирдлагын хэрэгжүүлэх үе шатанд урьдаас төлөвлөгдөн боловсруулагдсан байдаг. Маркетингийн хольцод дараахь элементүүд хамаарагдаж байдаг. Үүнд: Бараа, Үнэ, Хуваарилалт, Идэвхжүүлэлт зэрэг орно.
            Маркетингийн төлөвлөлтийг боловсруулж хэрэгжүүлэх үндсэн чиглэл нь маркетингийн хольц бөгөөд үүн дээр тулгуурлан маркетингийн удирдлагын үйл ажиллагаа явагдаж байдаг.
            Маркетингийн иж бүрдлийн элементүүдээс эн тэргүүнд бараа бүтээгдэхүүн гэсэн ойлголтыг авч үзэх шаардлагатай байдаг. Учир нь маркетингийн хольцын бусад элементүүд тэдгээрийн боловсруулалт нь бараа бүтээгдэхүүн дээр тулгуурлан хийгддэг. Маркетингийн үүднээс бараа бүтээгдэхүүнийг тодорхойлохдоо аливаа хэрэглэгчдийн эрэлт хэрэгцээг хэрхэн хангаж байгаатай нь уялдуулан тайлбарладаг. Ер нь аливаа шинжлэх ухааны үүднээс тодорхой объектыг тодорхойлохдоо тухайн шинжлэх ухааных нь өөрийнх нь зорилго, судалгааны арга зүй, түүгээр бий болох үр дүнгээс хамааран өөрийн өвөрмөц тодорхойлолтыг өгдөг. Жишээ нь: технологийн үүднээс бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэлийн процест хэрхэн орлцох байдлаар нь тодорхойлдог бол маркетингид эрэлт хэрэгцээг хэрхэн хангаж байгаа талаас нь авч үздэг.  
            Маркетингийн шинжлэх ухааны зорилго нь хэрэглэгчдийн эрэлт хэрэгцээг хангахад чиглэгддэг. Иймээс бараа бүтээгдэхүүн нь ихээхэн өргөн хүрээнд тодорхойлогддог бөгөөд аливаа нийгмийн этгээдийн эрэлт хэрэгцээг хангахад чиглэгдсэн биет ба биет бус үнэ цэнэт зүйлийг нийтэд нь илэрхийлдэг.
Аливаа бүтээгдэхүүний шинж чанар ач холбогдолыг зохиомжийн дараахь 3 түвшинд тодорхойлдог.
Бүтээгдэхүүний үр ашиг: Энэ нь бүтээгдэхүүнийг боловсруулах анхан шатны түвшин бөгөөд энэ түвшинд тухайн бүтээгдэхүүнийг хэрэглэгч худалдан авснаар хэрэглэдний ямар шинж чацарыг хангах^гг харуулж байгаа юм.
Бодит бараа: Энэ нь үндсэн үр ашгаас гадна тухайн бүтээгдэхүүнийг дагалдах шинжтэй бүтээгдэхүүний үзүүлэлтүүд болох таних тэмдэг, сав баглаа боодол, нэмэлт үйлчилгээ, гадаад өнгө үзэмж гэх мэт хэрэглэгчдийн хэрэгцээг шууд бус замаар хангаж үзүүлэлтүүд орно.
Хэрэглээнд гарсан бараа: бүтээгдэхүүн нь үр ашгаа хангаад дагалдах шинжтэй"үзүүлэлтээр баяжуулсны эцэст бүтээгдэхүүнийг хэрэглэгчид хүргэж өгөх хэрэглээний зааварчилгаа зөвөлгөө өгөх баталгаат хугацаа олгох зэрэг нэмэлт шинж чанаруудыг бүрдүүлж өгөх хэрэгтэй байдаг. Аливаа хэрэглэгчийн зүгээс бүтээгдэхүүнийг дээрх 3 түвшинд үнэлж худалдан авах, үнэлэх эсэхээ шийдвэрлэж байдаг. Эдгээрийг нийтэд нь барааны иж бүрдэл гэдэг.
            Бүтээгдэхүүний ангилал нь тодорхойлолттойгоо уялдан тухайн бүтээгдэхүүн хэрэглэгчдийн хэрэгцээг хэрхэн хангаж байна вэ гэдгээр тодорхойлогддог.
            Тухайн хэрэглээний процесст хэрхэн оролцож байна в эгэдгээр нь бараа бүтээгдэхүүнийг удаан эдэлгээтэй бараа, түргэн эдэлгээтэй бараа гэж 2 ангилна.
            Эрэлт хэрэгцээнийх нь талаас өргөн хэрэглээний ба бизнесийн хэрэглээний бараа гэсэн 2 үндсэн том бүлэг хуваадаг. Өргөн хэрэглээний бараа нь хэрэглэгчдийн зах зээлийг илэрхийлж байдаг бол бизнесийн хэрэглээний бараа нь байгууллагын зах зээлийг илэрхийлж байдаг.
            Өргөн хэрэглээний барааг дотор нь өдөр тутмын эрэлттэй бараа, урьдчилан сонгох бараа, онцгой эрэлттэй бараа, идэвхгүй эрэлттэй бараа гэж 4 ангилна.
1. Өдөр тутмûí эрэлттэй бараа худалдан авагчдыí зүгээс ихээхэн хүч шаарддаггүй ихээхэн стандартчилагдсан бүтээгдэхүүн байдаг. Энэ төрлийн барааг дотор нь:
  • Байнгын   эрэлттэй   бараа:   Хэрэглэгчдийн   өдөр   тутмын   хэрэглээнд
    зориулагдсан,   хэрэглэгчдийн   худалдан   авах   төлөв   байдал   бүрэн
    тогтворжсон бараа үйлчилгээг хэлнэ.
  • Санамсаргүй   худалдан   авдаг   бараа:   Хэрэглэгчидэд   тухайн   үеийн
    гэнэтийн   өдөөлт   бий   болсноор   худалдан   авахад   хүргэдэг   бараа
    үйлчилгээнүүд орно. Энэ нь ихээхэн стандартчилагдñан байх ба түүний
    төлөө хэрэглэгч зориуд цаг зав, хөрөнгө хүч гарган явдаггүй бараа
    үйлчилгээнүүд хамаарна.
  • Яаралтай   тохиолдолд  худалдан   авдаг   бараа:    Зайлшгүй   өдөөлтөөс
    шалтгаалан тухайн бүтээгдэхүүнийг аль болсмжтой газраас нь худалдан
    авдаг бараа үйлчилгээ орно.
2.  Урьдчилан сонгох бараа:   Энэ нь барааны хувилбаруудыг өөр хооронд нь тодорхойлогч øалгуур үзүүлэлтүүдээр нь харьцуулан үзэж цаг зав, хөрөнгө хүч зарцуулан сонгîж байгаа бараа үйлчилгээг ойлгоно. Ýдгээр бараа нь нилээд үнэтэй, өрх гэрийн хувьд хөрөнгө оруулалтын шинжтэй байдаг.
3.  Онцгой эрэлттэй бараа:   Энэ нь хэрэглээний гэхээсээ илүү хүний гоозүйн таашаал, дүр төрхөө бүрдүүлэх байдалтай холбогдñон хэрэглээ нь бий болдог бараа үйлчилгээг ойлгоно. Жнь: уран зураг, үнэт эдлэл, урлагын бүтээл.
4. Идэвхгүй  эрэлттэй  бараа:     Хэрэглэгчид төдийлөн мэддэггүй мэдсэн ч худалдан авъя гэдэггүй, худалдан авснаар хэрэгцээгээ бус гачигдлаа хангаж байдаг бараа үйлчилгээг идэвхгүй бараа гэнэ.
            Бизíесийн хэрэглээний бараа үйлчилгээг дотор нь дараах 3 бүлэгт хувааж үздэг.
Үйлдвэрлэлийн үндсэн материал буюу түүхий эд материал, хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн
Үйлдвэрлэлийн тоног техөөрөм ж буюу хүнд хөнгөн тоног төхөөрөмж
Туслах ажил үйлчилгээ буюу ажил хэргийн шинжтэй бүтээгдэхүүн үйлчилгээ зэргээс бүрдэнэ.
Барааны иж  бүрдэлийн нэг гол элемент нь барааны таних тэмдэг юм.
Барааны таних тэмдэг нь өрсөлдөөний өвөрмөц давуу талыг бий болгодог. Барааны таних тэмдэг нь тодорхой баялагийг агуулж байдаг бизнесийн хуультай. Тийм учраас барааны таних тэмдэгийг бусдад шилжүүлэх бусдаас худалдан авах үйлдлүүд нь хуулиар зохицуулагдсан байдаг. Барааны таних тэмдэг нэгэнт өрсөлдөөний гол чухал хэрэгсэл учраас зохиомжийг хэрхэн бүрдүүлэх нь өрсөлдөөний стратеги тактикийн элемент болдог.
                   Үйлдвэрлэгчид зах зээлд бараа бүтээгдэхүүнээ гаргахдаа барааны таних тэмдэгийг ашиглаж байгаа нөхцөлд дараахь 3 шийдвэрийн аль нэгийг сонгох шаардлагатай болдог.
  • Үйлдвэрлэгч   өөрийн   барааний   тэмдэгтэйгээр   зах   зээлд   бараа
    нийлүүлэх: Энэ нь өргөн хүрээнд үйл ажиллагаа явуулдаг, өндөр нэр
    хүнд бүхий үйлдвэрлэгчийн хувьд хэрэглэгддэг сонголт юм. Өөрөөр
    хэлбэл тухайн үйлäвэрлэгчийн барааны таних тэмдэг нь өндөр зэрэг
    дэвтэй буюу олны танил болсон байна.
  • Үйлдвэрлэгч  нь   өөрийн  бүтээгдэхүүний  зарим  хэсгийг  өөрийн
    барааны таних тэмдэгтэйгээр, зарим хэсгийг зуучлаг÷ийн барааны
    таних тэмдэгтэйгээр зах зээлд нийлүүлэх: Энэ нь үйлдвэрлэгч болоод
    зуучлагч нь хоёулаа өндөр нэр хүнд бүхий барааны таних тэмдэгтэй,
    тэдгээрийг хоёр тал нь харилцан зөвшөөрсөн тохиолдолд хэрэглэдэг
    сонголт юм. Энэ сонголтыг ашигласнаар борлуулалтаа нэмэгдүүлэх,
    зах ззэлээ өргөжүүлэх боломжтой гэж үздэг.
  • Үйлдâýрлэгч   нь   бүтээгдэхүүний   бүрэн   хýмжээгээр   зуучлагчийн
    барааны таних тэмдэгтэйгээр зах зээлд нийлүүлэх: Энэ сонголтыг
    харьцангуй жижиг компаниуд зах зээлд нэвтрэх, улмаар зах зээлээ
    өргөжүүлэх үүднээс ашигладаг.
Эдгээр 3 хувилбараас гадна үйлдвэрлэгч зах зээлд бараа бүтээгдэхүүнээ ниéлүүлэхдээ дараах шèйдвэрүүдийг гаргадаг.
  • Үйлдвэрлэн  гаргаж   буй   бүх   бараа  үйлчилгээндээ   нэг  бүрчилэн
    барааны таних тэмдэг хийх
  • Үйлдвэрлэн гаргаж буй бүх бараа үйлчилгээндээ зориулж нэгдсэн
    таних тэмдэг хийх
  • Бүтээгдэхүүний гарал үүсэлтэй холбогдуулан хамтын таних тэмдэг
    өгөх
  • Нэг    бүрчилсэн    таних    тэмдэгтэй    бүтээгдэхүүнтэй     хослосон
    байгууллагуудын   худалдааны   нэр   өгөх:   энэ   хувилбарыг   тухайн
    бүтээгдэхүүнд байгууллагынх нь нэр йв цав тохироогүй үед ашиглах
    бөгөºд    бараанд . тохиоëдох    янз   бүрийн эрсдлийн    үед    пүүс
    хариуцахгүй   ба   зөвхөн   барааг   үйлдвэрлэгч   бүх   хариуцлагыг
    хүлээдгээрээ онцлог юм.
Ямарч барааны таних тэмдэг нь доорхи шаардлагыг хангасан байх шаардлагатай.
1.      Барааны     таних тэмдэг нь     тухайн  барааны ашиг тусыг
сануулсан байна.
2.      Барааны    ÷анарын    талаархи    үнэлэмж    өгөх    боомжийг
хэрэглэгчидэд бүрдүүлж өгөх
3.      Тухайн    барааны тухай зөв баримжаалал үнэлэмжийг бий
болгох
4.      Бүтээгдэхүүнийхээ өвөрмөц байдлаас хамааран бусад таних
тэмдэгээс эрс ялгарч байх
Бараа бүтээгдэхүүн нь ¿йлдвэрлэл арилжааны явцад маш олон шат дамжлагыг дамждаг. Тухайлбал: тээвэрлэх, өрж хураах, хадгалах гэх мэт. Харин эдгээрийг дамжих явцдаа эцсийг хэрэглэгчийн хэрэгцээг хангаж байх гэсэн зориëт болоí шинж чанараа алдахгүй байх нь чухал юм. Энэ шаардлагыг хангахад онцгой үүрэг бүхий барааний иж бүрдлийн нэг чухал элемент  бол   сав   баглаа  боодол,   хаяглалт  юм.   Сав   баглаа  боодол   нь худалдааны технологийн нэг биеэ даасан асуудал болж байдаг. Сав  баглаа боодлыг 3 ангилдаг. Үүнд:
  • Дотоод сав баглаа боодол: бараанèé борлуулалтад нөлөөлөл үзүүлж байдаг   идэвхжүүлэгч   юм.    Эцсийн    хэрэглэгчид    бараа    бүтээгдэхүүнтэйгээ хамт очиж байдаг сав багëаа боодлын нэг хэлбэр юм.
  • Гадаад сав баглаа боодол:  Áүтээгдэхүүнийг өрж хураах хадгалах
    хамгаалах зарим тохиолдолд тээвэрлэхэд зориулагдсан байна.
  • Тээврийн сав баглаа боодол: Áарааг тээвэрлэх явцад түүнийг гадны
    янз бүрийн механик гэмтэл, тоос шороо, бохирдлоос хамгаалах, өрж
    хураах зөөвөрлөхөд тохиромжтой байдлыг бий болгоход зоиулагдсан
    сав баглаа боодол юм.
Сав баглаа боодол нь дараахь үүргүүдийг өөртөө хүлээж байдаг. Үүнд: тээвэрлэлтийн, хадгалалтын, реклам сурталчилгааны, хүний биед нийцтэй байх гэсэн үүргүүд юм.
            Зах зээлийн нөхцөлд шинэ бараа бүтээгдэхүүнийг бий болгох, эсвэл байгаа бараа бүтээгдэхүүнийг даган зах зээлд ижил төстэй бараа орж ирэх, улмаар зах зээлээс түрэгдэн гарах үзэгдэл тасралтгүй явагдаж байдаг. Энэ үзэгдэл бий болоход нөлөөлдөг үндсэн хүчин зүйл нь зах зээлийн хөгжил буюу тухайн зах зээл дээрх хэрэглэгчдийн хэрэгцээний өөрчлөлт, хувьсалт, өрсөлдөгчийн тооны өөрчлөлт хэрэцлэгчдýд худалдан авах төлөв байдлын өөрчлөлт зэрэг болно.
            Эдгээр    хүчин    зүйлийн        нөлөөллийн  үр    дүнд    бараа    үйлчилгээ шинэчлэгдэхээс гадна бүтээгдэхүүн шинээр бий болох үйл явц байнга явагдаж байдаг. Үүнийг шинэ бүтээгдэхүүн бий болох үйл явц гэж нэрлэдэг. Аливаа бүтээгдэхүүнийг пүүс зах зээл дээр 2 аргаар бий болгож байдаг. Бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэх болон худалдаалах лицåнзийг худалдан авах  Өөрсдийн судалгаа шинжилгээ дээр үндэслэн шинэ бүтээгдэхүүнийг бий болгох. Хэрвээ хоёр дахь хувилбарыг үйлдвэрлэгч сонгож авсан бол энэ үйл явц нь дараахь үе шатуудаас бүрдэх болно.
1..
9
Бүтээгдэхүүний үндсэн санааг гаргаж төсөл зохиох
2.Санааг хангах хувилбаруудыг олон чиглэл тус бүрээр боловсруулах
3.      Санаануудаас     сонголт    хийж    түүнийгээ     эцсийн     вариантаар
боловсруулах
4.      Тухайн санаанд тохирсон маркетингийн стратеги боловсруулах
5.      Үйлдвэрлэлд боловсруулалтын боломжийн судалгаа хийх
6.      Барааг бүтээх
■7.   Зах зээлд гаргаж турших                   :•         (.          г
8.   Эцсийн үр дүн эерэг гарвал бөөнөөр үйлдвэрлэж эхлэх Бүтээгдэхүүн цоо шинээр зах зээл дээр гарч ирэхээс эхлэн зах зээлээс
түрэгдэн гарах хүртлээ өвөрмөц шинж чанар бүхий үе шатуудыг дамждаг.
Энэхүү үйл явцыг бүтээгдэхүүний амьдралын мөчлөг гэнэ. Бүтээгдэхүүний
амьдралын мөчлөг нь дараах 6 үе шатаас бүрдэнэ.
         Бараа бүтээгдэхүүнийг бий болгох үе шат
         Бараа бүтээгдэхүүнийг зах зээл дээр гаргах үе шат
         Өсөлтийн үе шат
         Боловсролтын буюу тогтворжилтын үе шат
         Уналтын үе шат
         Зах зээлээс түрэгдэн гарах үе шат
Эдгээр үе шатууд нь тус бүрдээ өөрийн онцлогтой бөгөөд энэ үе шат бүрд
баримтлах маркетингийн удирдлагын стратеги төлөвлөлт нь өөр өөр байх
шаардлагатай байдаг.
ЛЕКЦ12.                  
¯НЭ, ҮНИЙН БОДЛОГО
              1. ¯íèéí ìºí ÷àíàð, ò¿¿íä íºëººëºõ õ¿÷èí ç¿éëñ
2. ¯íèéí çîðèëò, áîäëîãî
3. ¯íý á¿ðäýõ ¿å øàò, ¿íèéí ñòðàòåãè
¯íý ãýäýã áîë çàõ çýýë äýýð òóõàéí áàðààíä  òºëæ áóé ìºíãºí ä¿íã ¿íý ãýíý. ªºðººð õýëáýë òóõàéí áàðàà ¿éë÷èëãýýíèé ¿íýò ÷àíàðûã èëýðõèéëñýí ìºíãºí ä¿íã ¿íý ãýíý. ¯íýò ÷àíàð ãýæ íýã á¿òýýãäýõ¿¿íèéã  ººð  á¿òýýãëýõ¿¿íýýð ñîëèõ ñîíèðõîë òºð¿¿ëýõ ÷àäâàð þì.  ªðòºã ãýæ òóõàéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ººð íýã á¿òýýãäýõ¿¿íýýð ñîëèãäîõ ÷àäâàðûã èëýðõèéëæ áóé òîîí èëýðõèéëýë þì. Çàõ çýýëèéí ºíººãèéí íºõöºëä àæ àõóéí ºäºð òóòìûí ¿éë àæèëëàãààíä  ¿íý òîãòîîõ ÿâöàä îëîí áýðõøýýëòýé àñóóäàë ãàðäàã. Ýíý íü ÷óõàì ÿìàð á¿òýýãäýõ¿¿íèéã ¿éëäâýðëýãäýã ãýäãýýñ øàëòãààëíà. ̺í ýäèéí çàñãèéí ñèñòåìèéí ¿åä ¿íý íü ýäèéí çàñãèéã çîõèöóóëäàã ãîë ç¿éë áîëäîã. ìºí ï¿¿ñ êîìïàíû õóâüä çàõ çýýëèéã ýçýëäýã áàéð ñóóðü áîëîí òóõàéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé îðëîãî àøãèéã òîäîðõîéëäîã ¿íäñýí ýëåìåíò íü ¿íý áîëäîã. Ìàðêåòèíãèéí èæ á¿ðäëýýñ îðëîãî áèé áîëäîã ãàíö ýëåìåíò íü ¿íý þì.  Áóñàä íü ºðòãèéã áèé áîëãîíî, çàõ çýýëèéí ñåãìåíòýä íºëººëäºã õ¿÷èí ç¿éëñ þì. Àëèâàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íèéã òîãòîîõ ãîë õ¿÷èí ç¿éë íü:
1. Õýðýãëýã÷ áà çàõ çýýëèéí ñåãìåíò – õýðýãëýã÷èéíõýý òîîã íýìýãä¿¿ëýõ   ãýæ áóé ï¿¿ñ íü ñóóðü ¿íèéã çºâ òîãòîîõ íü ÷óõàë. ̺í õºíãºëºëò óðàìøóóëàë ¿ç¿¿ëýõ ãýõ ìýò ¿íèéí áîäëîãî ÿâóóëàõ õýðýãòýé. /íýìýãäýëã¿é ¿íèéã ñóóðü ¿íý ãýíý/. ¯íý, õýðýãëýã÷ýýñ õàìààðàõ íü 2 çàð÷ìààð òîäîðõîéëîãäîíî.
1.   Ýðýëòèéí õóóëèàð
2.   Ýðýëòèéí ìýäðýìæ ýíý íü õýðýãëýã÷èéí ¿íèéã ÿàæ õ¿ëýýí àâàõòàé õîëáîîòîé.



3. Çàñãèéí ãàçðààñ ÿâóóëæ áóé áîäëîãî. ¯íèéí òàëààð äîîðõ áîäëîãî ÿâóóëäàã.
1.   Òîäîðõîé íýð òºðëèéí áàðààíä õàòóó ¿íý òîãòîîæ õÿíàõ
2.   Áîðëóóëàëòûí ñóâãèéí çàðèì îðîëöîã÷îîñ ÿëãààòàé ¿íý òîãòîîõûã õîðèãëîõ ó÷èð íü æèæèãëýí õóäàëäààíû áàéãóóëëàãàä.
3.   Çàðèì á¿òýýãäýõ¿¿íä ¿íèéí äîîä õÿçãààð òîãòîîäîã.
4.   Íýðý òºðºë íýãæ á¿ð äýýð õàòóó ¿íý òîãòîîäîã.
5.   Íóóö õóëãàéí ¿íý òîãòîîõûã õîðèãëîíî.
4/ Òóõàéí çàõ çýýë äýýðõ ºðñºë人í òóõàéëáàë ÿìàð çàõ çýýë äýýð á¿òýýãäýõ¿¿íèéã ãàðãàæ áàéíà ãýõýýñ õàìààðíà.
5/ Áîðëóóëàëòûí  ñóâàãò îðîëöîã÷, çóó÷ëàã÷èä ÿíç á¿ðèéí ýðõ àøãèéí ¿¿äíýýñ õàíääàã. ¿éëäâýðëýã÷èä õóäàëäààíû áàéãóóëëàãûí õîîðîíä ìàðãààíòàé àñóóäàë ãàðãàíà. Îëîí äàìæëàãà   äàìæäàã ó÷èð ¿íý ººð ººð áàéíà.
6/ Èäýâõæ¿¿ëýëò. ¯¿íèéã ÿìàð áàéãóóëëàãà ÿâóóëæ áàéíà ãýäãýýñ øàëòãààëàí ¿íý ºñäºã. ¿éëäâýðëýã÷ íü ººðºº ýíý ¿éë àæèëëàãààã áèå äààæ õèéæ áàéâàë á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý  ºíäºð áàéíà.
Ìàðêåòèíãèéí àëèâàà ¿éë àæèëëàãàà òîäîðõîé çîðèëãîòîé. Èéìä ï¿¿ñèéí óäèðäëàãà ¿íèéí ÿìàð áîäëîãî áàðèìòëàõûã ººðñ人 òîäîðõîéëíî.
Òóõàéëáàë äîîðõ òºðëèéí áîäëîãóóä.
1.   Àøèã íýìýãä¿¿ëýõ
2.   Õóäàëäààã ºðãºòãºõ
3.   ¯íèéí óÿí õàòàí áîäëîãî
Àøèã íýìýãä¿¿ëýõ áîäëîãûí ¿åä ï¿¿ñèéí óäèðäëàãà àøèã îëîõîä àíõààðíà. Óðò áà áîãèíî õóãàöààíû ãýæ áàéäàã. Äóòàãäàëòàé òàë: çàõ çýýë äýýðõ õýðýãëýã÷èä óã áîäëîãûã áóðóó îéëãîäîã. Æèøýý íü õýò ºíäºð ¿íýýð ìºëæèæ áàéíà. ªðñºëäºõ á¿òýýãäýõ¿¿í èõ ¿åä õóäàëäàí àâàëòûã õîéøëóóëàõ /áàãàñãàõ/ áîëîìæòîé. ªðñºëäººí  íºëººëäºã. Õàðèí  óäààí õóãàöààíä áîë õýðýãó¿¿ëæ áîëíî.
Çàðèì ï¿¿ñèéí ¿íèéí áîäëîãî áîðëóóëàëò óðàìøóóëàõ, õóäàëäààã ºðãºæ¿¿ëýõýä ÷èãëýñýí áàéäàã. Ýíý ¿åä ï¿¿ñèéí ç¿ãýýñ ã¿éëãýýíèé õýìæýýã íýìýãä¿¿ëýõ ýñâýë  çàõ çýýëä ýçëýõ õóâèéí æèíãýý õàäãàëàõ áîëîìæèò õýìæýýã èõýñãýõ. Ýíý ¿åä ï¿¿ñèéí õóâüä áîãèíî õóãàöààíä àëäàãäàëòàé áîëîõ áîëîìæ çàõ çýýëèéí õóâèéí æèíã íýìñíèé äàðàà àëäàãäëàà íºõºõ áîëîìæ ãàðíà.
Òóõàéí çàõ çýýëèéí ºðñºë人íä çîõèöîæ, ¿íèéã òîãòâîðòîé áàéëãàõ áîäëîãî. Ýíý áîäëîãûã  íºãºº 2 áîäëîãîòîé õàðüöóóëàõàä õàðüöàíãóé óÿí õàòàí áîäëîãî þì.  Ýíý çîðèëò íü èõýâ÷ëýí  òîìîîõîí ï¿¿ñèéí õóâüä òîõèîëäîõ áîëîâ÷ ¿íèéí äàéí ¿ñðýíã¿é áàéõàä ÷èãëýíý. Òóõàéí çàõ çýýëä ýðýëò  áóóðàõ ¿åä æèæèã ï¿¿ñ òýð á¿ð òîì ï¿¿ñèéí òîãòîîñîí ¿íèéã áàðèìòëàæ ÷àääàãã¿é. ªºðñäèéí ¿íèéã áóóðóóëàõ ÿâäàë ãàðíà. Îëîíõ ï¿¿ñ ººðèéí õýìæýýíýýñ ¿ë õàìààð÷ á¿òýýãäýõ¿¿íèéã  ¿íèéí çàõ çýýë äýýðõ ºðñºë人íä çîõèöñîí áàéõààð òîãòîîæ ºãíº. ̺í òóõàéí ï¿¿ñèéí á¿òýýãäýõ¿¿í íü îíöãîé ÷àíàðòàé, çàãâàðòàé áàéõ ¿åä á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íèéã çàõ çýýëèéí ãîë óäèðäàã÷  òîì ï¿¿ñèéí ¿íèéí áîäëîãîä çîõèöóóëíà.
¯íý á¿ðäýõ ïðîöåññ ¿å øàò.
Äîîðõ ¿å øàòààñ  á¿ðäýíý.
1.   ¯íý á¿ðä¿¿ëýõ çîðèëãîî ñîíãîõ
2.   Ýðýëòèéã òîäîðõîéëîõ
3.   ¯íèéí åðºíõèé áîäëîãî áîëîâñðóóëàõ
4.   ¯íèéí ñòðàòåãè ñîíãîõ
5.   Ýöñèéí ¿íý òîãòîîõ
       1/ Ýíý íü  ï¿¿ñèéí åðºíõèé áîëîí ìàðêåòèíãèéí çîðèëãîòîé óÿëäààòàé þì. Ýíý çîðèëãî íü äîîðõ õóâèëáàðààñ á¿ðäýíý. 1. Àìüäðàõ ÷àäâàðàà õàíãàõ
2.Àøãèéã äýýä õýìæýýíä õ¿ðãýõ
3.Áîðëóóëàëòûí ºñºëòèéã íýìýãä¿¿ëýõ àâàõ
4.Çàõ çýýëèéí äýýæèéã äýýä õýìæýýíä àâàõ çîðèëãî
5.Á¿òýýãäýõ¿¿íèé ÷àíàðûã äýýä õýìæýýíä õ¿ðãýõ çîðèëãî
2/ Ýðýëòèéã òîäîðõîéëîõ. Èõýíõ ï¿¿ñ êîìïàíèóä çàõ çýýëèéí ýðýëòèéã õýìæèõèéã îðîëääîã. Ýðýëòèéí ìóðóéã óðüä÷èëàí ãàðãàõ äàà ñóäëàà÷ ºðñºëäºã÷èéí ñóäàëãààã íàðèéí òîîöîæ õèéñýí. Åð íü çàõ çýýëèéí ýðýëò áîë êîìïàíû òîãòîîæ áóé ¿íèéí äýýä õýìæýýã á¿ðä¿¿ëäýã. Èéìä ï¿¿ñèéí ç¿ãýýñ ººðèéí ¿éëäâýðëýë áîðëóóëàëòûã ºðñºëäºã÷èéíõººñ ÿëãàâàðëàõûí òóëä ¿íèéí çîõèöóóëàëò õèéäýã.
3/ ¯íèéí åðºíõèé áîäëîãî. Ýíý íü áîãèíî áà óðò õóãàöààíû çîðèëãûã çîõèöóóëàõ ¿¿ðýãòýé. ¯íèéí åðºíõèé áîäëîãûã áîëîâñðóóëàõàä äîîðõ õ¿÷èí ç¿éëñ íºëººëíº.
Á¿òýýãäýõ¿¿íèé áîãèíî õóãàöààíû çàðäàë, àøèã, õýðýãëýã÷èéí ¿íýëýìæ, ñåãìåíòèéí ÿëãàà, ºðñºëäºã÷èéí õàðèó àðãà õýìæýý, ï¿¿ñèéí ìàðêåòèíãèéí çîðèëãî ãýõ ìýò. Èéìä  ýäãýýð õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä íºëººëíº. ̺í äýýðõ õ¿÷èí ç¿éëä àíõààðíà. 1/ Çàðäàë áóóðóóëàõäàà ãîë àíõààðëàà  òºâëºð¿¿ëáýë ¿íèéí ºðñºë人íèéã ÿëíà. 2/ ªðòºã çàðäëàà áóóðóóëàõäàà  ÷àíàðûã ñàéæðóóëàõ 3/ Ï¿¿ñ á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íèéã òîãòîîõäîî  çàðäàë äýýð íýìýõ íýìýãäýëýýñ èë¿¿ á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íýò
÷àíàðòàé õîëáîõ õýðýãòýé.  4/ Ï¿¿ñ õýðýãëýã÷äýä õ¿ññýí õýìæýýãýýð õóäàëäàí àâàõ áîëîìæ áîëãîõ.
4.   ¯íèéí ñòðàòåãè ¿íèéã õýä õýäýí àðãààð ñîíãîæ áîëíî.
- Çàðäàëä òóëãóóðëàñàí ñòðàòåãè /ñóóðü ¿íý/
- ̺í íýìýãäýëä ¿íäýñëýí ¿íý òîãòîîíî
Ýíý  àðãà íü  ýðýëòèéí õýìæýý áàðààíû ¿íýò ÷àíàð ºðñºë人íèéã õàðãàëçàõã¿é. òóõàéí ¿íý òºëºâëºñºí áîðëóóëàëòûã õàíãàæ  áóé ¿åä ýíý àðãà àìæèëòòàé õýðýãæèíý.
- Áàðààíû ¿íýò ÷àíàðûã ¿íýäñëýí ¿íý òîãòîîõ àðãà. Ýíý àðãààð ¿íý òîãòîîæ áóé êîìïàíè ¿íýýð èëýðõèéëýãääýãã¿é áîëîâ÷ õóäàëäàí àâàëòûí óõàìñàðò íºëººëºõ ¿íýò ÷àíàðûã àøèãëàæ ¿íý òîãòîîíî. Ýíý íü á¿òýýãäýõ¿¿íèé çîðèëòîä  çàõ çýýëä òîõèðñîí óðüä÷èëàí òºëºâëºñºí ÷àíàð á¿õèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé êîíöåïöè áîëîâñðóóëæ òóõàéí ¿íýýð áîëîâñðóóëñàí áàðàà ¿éë÷èëãýýíèé õýìæýýã òîãòîîíî.
- Çàõ çýýë äýýðõ ýðýëòýä ¿íäýñëýí ¿íý òîãòîîõ àðãà. Ýíý íü õóäàëäàí àâàã÷èéí ýðýëòèéã ñóäàëñíààð ¿íý òîãòîîíî. Ýíý ñòðàòåãèéã àøãàà íýìýãä¿¿ëýõ çîðèëãî òàâüæ áóé ¿åä õàìãèéí òîõèðîìæòîé þì.
- ̺í çàõ çýýëèéí ºðñºë人íä ¿íäýñëýí ¿íý òîãòîîõ. Àëèâàà ï¿¿ñèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íýä ºðñºëäºã÷èéí ¿íý íºëººëäºã. ¯íèéã á¿òýýãäýõ¿¿íèé èæèë òºñòýé ìºí õóäàëäàí àâàã÷äàä ìýäýýëýë ñàéòàé.  Á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íèéã òîäîðõîéã¿é áàéãàà ¿åä  õýðýãëýõýä  òîõèðîìæòîé. ¯¿íýýñ ãàäíà á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý  ÷àíàð õî¸ðûí îðîí çàéí õàðüöààíààñ äîîðõ ñòðàòåãè ñîíãîæ áîëíî. Æèøýý íü:
                                                  ¯íý
 I ¿åä – íýð õ¿íäèéí ñòðàòåãè
II ¿åä - ºíäºð ÷àíàðûí ñòðàòåãè
III ¿åä -  ãîöãîéä  ¿íýëãýýíèé ñòðàòåãè
IY ¿åä -   äýâð¿¿ëýõ ¿íýëãýýíèé ñòðàòåãè /¿íý  íýìýãäýõ/
Y ¿åä – Äóíäàæ  òºâøíèé ñòðàòåãè
YI ¿åä -  ñàéí ¿íýëãýýíèé ñòðàòåãè
YII ¿åä -   øóëàí ìºëæèõ ñòðàòåãè
YIII ¿åä -  í¿ä õóóðàõ ñòðàòåãè
IX ¿åä -  õýìíýëòèéí ñòðàòåãè

I, Y, IX ãýñýí ñòðàòåãèéã áàðèìæààëæ áàéãàà ï¿¿ñ¿¿ä ãóðâóóëàà íýã çàõ çýýëä óäààí õóãàöààíä çýðýãöýí îðøèí òîãòíîõ áîëîìæòîé. ¯¿íýýñ íýã íü ÷àíàðûã ýðõýìëýäýã.
Õ ñòðàòåãè íü ¿íèéí ìýäðýìæòýé õýðýãëýã÷äýä çîðèóëñàí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã ¿éëäâýðëýæ ¿íý òîãòîîíî.
IY, YII, YIII  ñòðàòåãèàñ ï¿¿ñ, êîìïàíè àëü áîëîõ òàòãàëçäàã.
II, III, YI  ñòðàòåãèéã èõýâ÷ëýí õýìíýëòèéã ñàíàë áîëãîæ áóé ï¿¿ñ, êîìïàíè àâ÷ õýðýãëýäýã. ¯íèéí ìýäðýìæòýé /îðëîãî áàãà/ õýðýãëýã÷èä îðíî. Á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý, ¿íèéí ºðòºã, çàðäëààñ äîîãóóð áàéæ áîëîõã¿é.
5/  Ýöñèéí ¿íý òîãòîîõ ýíý àðãûã ï¿¿ñèéí ¿íèéí åðºíõèé áîäëîãîòîé áóé ýñýõèéã ìºí ï¿¿ñ ººðèéí ýðõ ÷ºëººí áîëîí õýðýãëýã÷èéí ýðõ àøèãò íèéöñýí áîëîìæòîé ¿íèéã òîãòîîäîã. Õÿìä ¿íý òîãòîîâîë  çàðäëàà íºõºæ  ÷àäàõã¿é. Ýöñèéí ¿íý òîãòîîõîä íºõöºë áàéäëûã õàðãàëçàõ òàêòèê õýðýãëýíý. Ýöñèéí ¿íý òîãòîîõäîî äîîðõ ñòðàòåãè áàðèìòëàíà.
- Äýýæ õàìàõ áà  ºðìèéã íü õàìàõ ñòðàòåãè. Ýíý íü çàõ çýýë äýýð á¿òýýãäýõ¿¿íä áîëîìæèò äýýä õýìæýýíèé ¿íý òîãòîîæ òîäîðõîé õóãàöààíä  ºíäºð àøèã îëîõ ÿâïäàë þì.
- Íýâòðýõ ¿åèéí ñòðàòåãè. Ýíý ¿åä á¿òýýãäýõ¿¿íèéã çàõ çýýë äýýð áîëîëöîîò äýýä ¿íýýð ãàðãàäàã. ¯¿íèéã á¿òýýãäýõ¿¿íèé àìüäðàëûí ìº÷ëºãèéí Ø, IY ¿åä õýðýãëýâýë òîõèðíî. 
- ̺í㺺 õóðäàí ýðã¿¿ëýõ ñòðàòåãè. ¯¿íèéã àøèãëàæ áóé ï¿¿ñ êîìïàíè íü áàðàà ã¿éëãýýíèé áîëîí ìºíãºíèé ýðãýëòèéã ã¿éöýòãýõ çîðèëãîîð  ¿íýý õÿìäðóóëæ á¿òýýãäýõ¿¿íèéã áººíººð çîõèõ óðàìøóóëàëòààð õóäàëäàí áîðëóóëäàã.

ЛЕКЦ 13.                    

ÕÓÂÀÀÐÈËÀË, ТҮҮНИЙ ОНЦЛОГ

1.   Õóâààðèëàëòûí ñóâãèéí ìºí ÷àíàð, çîðèëãî, ¿¿ðýã à÷ õîëáîãäîë
2.   Áººíèé áà æèæèãëýíãèéí  õóäàëäààíû ¿¿ðýã
3.   Òýýâðèéí áîëîí àãóóëàõûí àæ àõóéí ¿éë àæèëëàãààíû ¿¿ðýã
Ìàðêåòèíãèéí õóâààðèëàëòûí ñóâàã ãýæ áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿éë÷ëýã÷äýýñ õýðýãëýã÷äýä õ¿ðãýõòýé õîëáîãäñîí  á¿õèé ë ¿éë àæèëëàãààã õýëíý. Àëèâàà êîìïäàíèé  øèëæ ñîíãîñîí ýíý ñóâãèéí ¿éë àæèëëàãàà íü ìàðêåòèíãèéí  áóñàä  øèéäâýðò íèëýýä õ¿÷òýé íºëºº ¿ç¿¿ëäýã. Èéìä êîìïàíèéí õóâààðèëàëòûí ñóâàã íü ñîíãîõ ¿éë àæèëëàãààã áîðëóóëàëòûí õýëáýð íºõöºëººñ øóóä õàìààðíà. Èõýíõ ¿éëäâýðëýã÷äèéí õóâüä áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèéã çóó÷ëîàã÷äààð äàìæóóëæ çàõ çýýëä ãàðãàõ ñîíèðõîë èõ. ¯¿íèé ó÷èð  íü ¿éëäâýð÷ëýã÷èäýä çóó÷ëàã÷äûí ¿¿ðýã ã¿éöýòãýõ õ¿í õ¿÷ äóòìàã /ñàíõ¿¿ãèéí íººöººð/ ýíý ¿éë àæèëëàãààã ã¿éöýòãýõýä ìàø èõ öàã õóãöàà àëääàã. Ò¿¿íä çîðèóëñàí çàðäàë èõýýð ãàðíà. Ýíý á¿õíèéã õýìæèæ áóñàä ¿éë àæèëëàãààíä çàðöóóëàõ íü ÷óõàë áàéäàã.  ̺í çîðèëòîò çàõ çýýëèéí  ýðýëòýä òîõèðñîí áàðàà ¿éë÷èëãýýã áèé áîëãîæ ººðèé㺺 ¿éëäâýðëýëèéí  ¿ð àøãèéã  õýìíýõ áîëîìæ îëãîæ ºãäºã. ¿éëäâýðëýã÷ õýðýãëýã÷ õî¸ðûã õîëáîæ ¿éë÷èëäýã õýðýãñëèéã ººðººð õýëáýë áàéãóóëëàãà õ¿ì¿¿ñèéí çóó÷ëàã÷ ãýíý.
Áàðààíû õºäºë㺺íèé çóó÷èä,
õóäàëäààíû çóó÷èä ãýæ  2  àíãèëíà. 
Áàðààíû õºäºë㺺íèé çóó÷èä íü òýýâðèéí àæ àõóé, àãóóëàõûí àæ àõóé òýäãýýðèéí ¿íäñýí ¿¿ðýã í ¿éëäâýðëýëèéí õóäàëäààíû íýð òºðºë áîëãîí òîäîðõîéëîõ ÿâäàë þì. ̺í ýíý çóó÷èä ìààíü ¿éëäâýðëýã÷ õýðýãëýã÷ õî¸ðûí õî¸óëàíãèéí ýðõ àøãèéã õàìãààëäàã.  Ï¿¿ñ êîìïàíè íü  çóó÷ëàã÷äààð äàìæóóëàõ ýñýõ íü ¿éë àæèëëàãààíûõ íü îíöëîãòîé õîëáîîòîé þì. Õóâààðèëàëòàä îðîëîöæ áóé çóó÷äûã ò¿âøèíãýýð íü àíãèëæ áîëíî. õóâààðèëàëòàä îðîëöîæ áóé çóó÷ëàã÷ á¿õýí íü íýã ò¿âøèíã áèé áîëãîäîã.
 ¯éëäâýðëýã÷- õýðýãëýã÷        0 ò¿âøèíòýé áóþó øóóä ñóâàã
¯éëäâýðëýã÷ - Æèæèãëýíãèéí õóäàëäàà –õýðýãëýã÷ 1 ò¿âøèíòýé
¯éëäâýðëýã÷ -Áººíèé õóäàëäàà – æèæèãëýí – õýðýãëýã÷
2 ò¿âøèíòýé
¯éëäâýðëýã÷ - çóó÷ëàã÷ /ººðèéí- ÎÓ-ÆÕ-õýðýãëýã÷-3 ò¿âøèíòýé
¯éëäâýðëýã÷ - Áèðæ-ÁÕ-ÆÕ- õýðýãëýã÷ - 3 ò¿âøèíòýé.
Èõýâ÷ëýí ¿éë÷èëãýýíèé áàéãóóëëàãàä øóóä ñóâàã àæèëàãääàã.  Áàðààíû áîðëóóëàëòûí øèíæ  ÷àíàð îíöëîãîîñ øàëòãààëæ õýäýí çóó÷ äàìæèõûã òîäîðõîéëæ áîëíî.  ¯¿íèé òóëä ï¿¿ñ êîìïàíèé ç¿ãýýñ ñóâãèéã õóâààðèëàëòûí  àëü ¿¿ðãèéã  ººðºº ã¿éöýòãýõ áîëîìæòîé, àëèéã çóó÷äààð õèéëãýõ âý ãýäãèéã çºâ òîäîðõîéëîõ øààðäëàãòàé. Ìàðêåòèíãèéí çóó÷èä, õýëáýë áàéãóóëàõ íü ºðñºëäºã÷èéí àøèãëàæ áóé ñóâàã áóþó èæèë òºñòýé ñóâàã àøèãëàæ áàðààã áîðëóóëäàã.
ªðñºëäºã÷èéíõººñ òýñ ººðººð àæèëäàã ï¿¿ñ êîìïàíû õóâààðèàëòûí ñóâãèéí ãîë çîðèëãî íü á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õýðýãëýã÷äýä áîãèîí õóãàöààíä ÷àíàð àëäàãäàõã¿éãýýð áàãà çàðäëààð õ¿ðãýõ ÿâäàë þì.  Ýíý çîðèëãûã áèåë¿¿ëýõýä ¿éëäâýð ï¿¿ñ äàíãààð õèéæ ÷àäàõã¿é ¿¿íä çàðöóóëàõ öàãàà á¿òýýãäýõ¿¿íèéã øèíý÷ëýõ, áîëîâñðîíãóé áîëãîõ òåõíîëîãèéã ñàéæðóóëàõ  çýðýãò èë¿¿ ¿ð àøèãòàé áîëíî. Äîîðõ 3 ç¿éëèéã àíõààðäàã.
1.   Áèçíåñèéí çóó÷äûí òºðºë
2.   Çóó÷äûí òîî
3.   Õàðèóöëàãà, íºõöºë
Çóó÷äûã àøèãëàõ à÷ õîëáîãäîë.
1. Òóõàéí óëñûí õýìæýýíèé  çàðäëûã áàãàñãàæ ºãäºã. òóõàéí ï¿¿ñèéí õóâüä à÷ õîëáîãäîëòîé. 
Áàðààã  ò¿ãýýã÷ íü ñóâàã áà çóó÷èä äîîðõ ¿¿ðýãòýé.
1. Ñóäàëãàà õèéõ ¿¿ðýãòýé. Áàðààã õýðýãëýã÷äýä õ¿ðãýõ äýâøèëòýä àðãà òåõíèêèéã îëîõûí òóëä ÿíç á¿ðèéí ñóäàëãàà õèéõ
2. ̺í ñóðòàë÷èëàõ, óðàìøóóëàõ áîëîìæòîé ¿éë÷ë¿¿ëýã÷ õóäàëäàí àâàã÷òàé õîëáîî òîãòîîõ. Áàðààíû çîõèöóóëàëòûã õèéõ ¿¿ðýãòýé.  Áàðààíû õºäºë㺺íèé çîõèîí áàéãóóëàõ ¿¿ðýãòýé.
Ñàíõ¿¿æèëò ñóâãèéã ¿éë àæèëàãààíû àøèãòàé  õóâààðèëàõûí òóëä àç òóðøèëò õèéæ õàðèóöëàãûã ººðºº ¿¿ðíý. Ìàðêåòèíãèéí õóâààðèëàëòûí ñóâèéí àñóóäàë íü Ẻíèé õóäàëäàà õýðýãëýã÷äýýñ ãàäíà áàéíãûí õýðýãëýã÷èäòýé õàðüöàõ õàðüöààíààñ ýõýëäýã. Ýíý  õàðüöààíä  äîîðõ ç¿éëèéã àâ÷ ¿çäýã. 
Õóäàëäàí àâàõ õýìæýý õóãàöààíäàà íèéë¿¿ëæ áóé áàéäàë, ìºí áàéðøèë  ÿìàð  áóéã àíõààðàõ, á¿òýýãäýõ¿¿íèé íýð òºðºë õè÷íýýí áàéãààã, íèéë¿¿ëæ áóé á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý  ÿìàð áàéãààã  /ßïîíä Just  in time íýâòð¿¿ëæ õýðýãëýäýã/ ìºí êîìïàíû ºðòºã çàðäëûã àíõààðàõ øààðäëàãòàé. /Àãóóëàõûí àæ àõóé áà òýýâðèéí çàðäàë/. Õóâààðèëàëòûí ñóâàãò àíõààðàõ ãîë ç¿éë íü  õýðýãëýã÷äèéí õýðýãöýýã õàíãàæ áóé  ýðõèéã àíõààðíà. Þóíû ºìíº õýðýãëýã÷ óã áàðààã àíõààðàõàä õèð õóãàöàà çàðöóóëæ áóéã àíõààðàõ ìºí õýëõýý õîëáîîã òîãòîîõ / ÿàæ õîëáîî òîãòîîõ, ¿éë÷èëãýý ÿìàð áàéãààã àíõààðàõ / õýðýãëýãý÷èäýä ÿàæ ¿éë÷èëæ áàéíà/. Óã ¿éë÷èëãýý õýðýãëýã÷èäýä öàã ¿åý îëæ áàéãàà ýñýõ  ò¿ãýýõ áà õóâààðèëàëòûí ñóâãèéã çºâõºí áèåò õýëáýðýýð õèéãääýã ãýæ ¿çýæ áîëîõã¿é. Çàðèì íýã ñàëáàðò çóó÷èä àæèëäàã /óðëàãèéí áàéãóóëëàãà îðæ áîëíî/.
¯éëäâýðëýã÷èéí õóâüä çàðöóóëñàí õºðºí㺺 õóãàöààíä íü àøèãòàéãààð  áóöààæ àâàõ öîðûí ãàíö àðãà áîë õóâààðèëàëòûí ñóâãààð äàìæóóëæ á¿òýýãäýõ¿¿íèéã áîðëóóëàõ ÿâäàë þì.  Ñ¿¿ëèéí ¿åä ï¿¿ñ êîìïàíèä  õóâààðèëàëòûí óëàìæëàëò ñóâãèéã îðõèîä áîñîî ìàðêåòèíãèéí ñèñòåì àøèãëàäàã áîëñîí. 
                         - áèðæ
            - Áººíèé õóäàëäàà      
            - æèæèãëýí õóäàëäàà
           - õýðýãëýã÷ 
                         Õýðýãëýã÷
Óëàìæëàëò ñèñòåì ãýæ áèåò çóó÷äûã àøèãëàæ õýðýãëýã÷òýé ¿éë àæèëëàãàà þì. Ìàðêåòèíãèéí áîñîî òîãòîëöîî íü óëàìæëàëò ñèñòåìèéí ýñðýã ¿éëäâýðëýã÷ íü 1 áà õýä õýäýí Ẻíèé õýðýãëýã÷èäýä áîëîí  õýäýõ õýäýí æèæèãëýí õóäàëäààíààñ á¿ðäñýí ñèñòåì þì.  Áîñîî òîãòîëöîîíû ¿åä ¿éëäâýðëýã÷ áîëîí Ẻíèé õóäàëäàà, æèæèãëýí õóäàëäàà ãóðâûí àëü àëèí ÷ ãîë ¿¿ðãèéã ã¿éöýòãýæ áîëíî. Èéìä ýíý íü ººð ººðèéí çîðèëãîîñ  øàëòãààëàí ñóâãèéí ãèø¿¿äèéí õîîðîíä ãàð÷ áóé çºð÷ëèéã àðèëãàõ õÿíàëòûí  ãîë õýðýãñýë áîëäîã ìàðêåòèíãèéí áîñîî òîãòîëöîî íü 3 òºðºëòýé.
1.   Ãýðýýò ìàðêåòèíãèéí áîñîî ñèñòåì
2.   Óäèðäóóëàõ ìàðêåòèíãèéí áîñîî ñèñòåì
3.   Íýãäñýí ìàðêåòèíãèéí áîñîî ñèñòåì
Ãýðýýò ìàðêåòèíãèéí áîñîî ñèñòåì íü ¿éëäâýðëýã÷  Ẻíèé õóäàëäàà, æèæèãëýí õóäàëäààíû õîîðîíäûí ¿éë àæèëëàãààã ãýðýýãýýð çîõèöóóëæ áèåý äààñàí ¿éë àæèëëàãààã  ýðõëýã÷èéã õýëäýã. 
Óäèðäóóëàõ ìàðêåòèíãèéí áîñîî ñèñòåì íü ýäãýýðèéí àëü íýã íü íºãººäºº õàðúÿàëàãäàõ  áèø ò¿¿íä îðîëöîã÷äîîñ õýí íýãíèé õ¿÷èí ÷àäàë ¿éëäâýðëýã÷äèéí  õýðýãöýýã ¿íäýñëýí ¿éëäâýðëýë õóâààðèëàëòûí ¿éë àæèëëàãààã çîõèöóëäàã.
Íýãäñýí áîñîî ìàðêåòèíãèéí ñèñòåìèéí  ¿åä  ¿éëäâýðëýë  õóâààðèëàëòûí ¿å øàò íü  íýãäñýí  ýçýìøèë áàéäàã.
Æèæèãëýíãèéí õóäàëäààíû ¿¿ðýã. Æèæèãëýí õóäàëäàà íü àìèíû áîëîí àæ àõóéí áóñ ¿éë àæèëëàãààíä õýðýãëýõ çîðèóëàëòààð  ýöñèéí õýðýãëýã÷èäýä áàðàà ¿éë÷èëãýýã õ¿ðãýõòýé øóóä õîëáîãäñîí ¿éë àæèëëàãààã ººðòºº áàãòààäàã.  Æèæèãëýí õóäàëäààíû  áàéãóóëëàãà íü  íýã òàëä ¿éë÷ë¿¿ëýã÷èéí ºìíººñ áàðààã ñóðòàë÷ëàõ áîðëóóëàõ, óðàìøóóëàõ ¿éë àæèëëàãàã ÿâóóëäàã. / Çàõ çýýëèéã ñóäëàõ áàðààã àíãèëàõ, ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ, õàäãàëàõ ãýõ ìýò þì/ ͺ㺺 òàëä õýðýãëýã÷äèéí ºìíººñ õóäàëäàí àâàõ õýðýãöýýã óðüä÷èëàí ìýäýõ, òýýâýðëýõ,  ñóóðèëóóëàõ,  çàñâàõ õèéõ, ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ ãýõ ìýò õî¸ð òàëûí   ¿¿ðýã ã¿éöýòãýíý.  Æèæèãëýí õóäàëäààíû  áàéãóóëëàãûã õýä õýä àíãèëàëä àâ÷ ¿çíý.
1.   Áîðëóóëàëòûí õýìæýýãýýð íü
2.   Áàðààíû íýð òºð뺺ð íü
3.   ªì÷èéí õýëáýðýýð íü áèå äààñàí, ñàéí äóðûí ïäýëã¿¿ðèéí ñèñòåì.
Ãèíæèí õýëõýýñýýð íýãäñýí äýëã¿¿ð ãýæ óäèðäëàãà  õºðºíãº, ñàíõ¿¿ á¿õ þì íü òºâëºðñºí 2 áà ò¿¿íýýñ äýýø äýëã¿¿ðýýñ  òîãòîõûã õýëíý. Áèå äààñàí ñàéí äóðûí äýëã¿¿ð ãýæ ººðñäèéí ñàéí äóðûí õ¿ñýëòýýð õýä õýäýí êîìïàíè ï¿¿ñèéí äýëð¿¿ð íýãäýæ íýã òîìîîõîí ñàëáàð ¿¿ñãýäýã.
¯éë àæèëëàãààíû õýëáýðýýð í äýëã¿¿ðèéí áóñ ¿éë÷èëãýý.
Áººíèé õóäàëäààíû ¿¿ðýã. Áººíèé õóäàëäàà ãýæ á¿òýýãäýõ¿¿í  ¿éë÷èëãýýã àæ àõóéí çîðèóëàëòààð  áà ¿éë÷èëãýýã äàõèí ¿ðãýëæë¿¿ëýõ çîðèëãîîð àâ÷ õýðýãëýæ áóé áàéãóóëëàãà õ¿ì¿¿ñèéí ¿éë àæèëëàãàà þì. Áººíèé õóäàëäààíû çóó÷èä í ýöñèéí õýðýãëýã÷èäýýñ áóñàä òºðëèéí õýðýãëýã÷èäýä  á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿éë÷èëãýýã õóäàëäàí áîðëóóëàõ ¿éë àæèëëàãàà ýðõýëäýã.
Áººíèé õóäàëäààíû çóó÷äûã 3 àíãèëíà.
1.   Áººíèé  õóäàëäàà÷èä
2.   Àãåíòóóä
3.   ¯éë÷ë¿¿ëýã÷èéí õóäàëäààíû ñàëáàð ãàçðóóä
4.   Äèñòðèáüþòîð
Áººíèé õóäàëäàà÷èä íü áààíèé çàõ çýýëèéí èõýíõ õóâèéã ýçëýíý. Òýä ºðãºí õýðýãëýýíèé çàõ çýýëèéí  áîëîâñðóóëñàí áà õàãàñ áîëîâñðóóëñàí àëü ÷ òºðëèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õóäàëäàí àâàõ áîðëóóëàõ ¿¿ðýãòýé.
Àãåíò ¿éëäâýðëýã÷èéí àãåíò,  êîìèññûí õóäàëäàà÷èä,  áðîêåðóóä ãýñýí 3 òºðºëòýé.
¯éëäâýðëýã÷èéí àãåíò  ¿éëäâýðëýëèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã òîäîðõîé ãàçàð íóòàãò ¿éëäâýðëýã÷èéí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã  ò¿ãýýæ áîðëóóëàõ ¿¿ðýãòýé. Êîìèññûí õóäàëäàà÷èä íü ÕÀÀ çàõ çýýë äýýð  àæèëäàã áà îðîí íóòãèéí çàõ çýýë äýýð íèéë¿¿ëýã÷äýýñ  õºäºº àæ àõóéí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã àâ÷ õàäãàëàõ, çýðýãëýæ, õýðýãëýã÷äèéã îëæ õàðèëöàí òîõèð÷ áîðëóóëäàã.  Áðîêåð íü  õóäàëäàã÷ õóäàëäàí àâàã÷äûã óóëçóóëæ ºãºäºã áà çàõ çýýëèéí òóõàé ìýäýýëëýýð õàíãàõ õóäàëäààíû íºõöºëèéã õýëýëöýí òîõèðäîã, ¿éëäâýðëýã÷èéí õóäàëäààíû ñàëáàð ãàçðóóä í ¿éëäâýðëýã÷èéí õÿíàëòàä ¿éë àæèëëàãààãàà ã¿éöýòãýäýã áàéãóóëëàãà õ¿ì¿¿ñ þì. 

ЛЕКЦ 14.           

ÌÀÐÊÅÒÈÍÃÈÉÍ ÈÄÝÂÕƯ¯ËÝËÒ

1.   Èäýâõæ¿¿ëýëòèéí ìºí ÷àíàð, à÷ õîëáîãäîë
2.   Èäýâõæ¿¿ëýëòèéí ¿íäñýí àðãóóä
3.   Èäýâõæ¿¿ëýëòèéí ñòðàòåãè çàðäëûã òîäîðõîéëîõ
Èäýâõæ¿¿ëýëò ãýäýã íü á¿òýýãäýõ¿¿íèé òàëààð çàõ çýýëä ìýäýýëýë ºãºõ õýðýãëýã÷äèé㠺人õ, õàòãàõàä ÷èãëýñýí äóðûí ¿éë àæèëëàãààã õýëäýã. Èäýâõæ¿¿ëýëò íü äîîðõ ¿íäñýí à÷ õîëáîãäîëòîé.
1. Á¿òýýãäýõ¿¿íèéã áóñäààñ  îíöëîõ
2. Õóäàëäàí àâàõ ¿éë àæèëëàíààä øààðäëàãòàé ìýäýýëëýýð  õàíãàõ
3. Õóäàëäàí àâàã÷äûã õàòãàõ, ÿòãàõ, ººðòºº òàòàõ
4. Ýðýëòèéã óðàìøóóëàõ, ¿éëäâýðëýã÷ áóñ çóó÷ëàã÷èéí ¿éë àæèëëàãààã óëàì ñàéæðóóëàõ çîðèëãîòîé
5. ¯éë àæèëëàãààã óëàì ñàéæðóóëàõ çîðèëãîòîé.
¯íèéã áóóðóóëæ ýðýëòèéã íýìýãä¿¿ëäýã áîë èäýâõæ¿¿ëýëò íü ¿íèéã áóóðóóëàõã¿éãýýð ýðýëòèéã íýìýãä¿¿ëäýã. 
¯¿íýýñ ãàäíà èäýâõæ¿¿ëýëò íü ï¿¿ñèéí íýð òºðèéã  ñàéæðóóëàõ õýðýãñýë áîëäîã.
ßíç á¿ðèéí íèéë¿¿ëýã÷äèéã ººðòºº òàòàæ á¿òýýãäýõ¿¿íèé ÷àíàð íýð òºðëèéã ñàéæðóóëàõ áîëîìæòîé áàéäàã, ìºí ï¿¿ñèéí íýð õ¿íäýýð ÷àäàëòàé ñàéí áîëîâñîí õ¿÷íèéã ººðòºº òàòäàã.
Çóó÷ëàã÷äûã ï¿¿ñò õàíäàõ õàíäëàãàòàé èòãýìæëýëèéã áýõæ¿¿ëæ ºãäºã. Èäýâõæ¿¿ëýëò íü ººð õýä õýäýí àðãàòàé áàéäàã.
1.   Ðåêëàì ñóðòàë÷èëãààíû
2.   Áîðëóóëàëòûí óðàìøóóëëûí
3.   Áèå÷èëñýí õóäàëäààíû
4.   Îëîí íèéòèéí õàðèëöàà õîëáîîíû ãýõ ìýò
Ýíý íü  òîäîðõîé  èâýýí òýòãýã÷äèéí íýðèéí ºìíººñ áàðàà ¿éë÷èëãýýíèé òàëààðõ ìýäýýëëèéã çàõ çýýëä õ¿ðãýäýã. Áèå õ¿íèé áóñ òºëººëºëòèéí òºëáºðò õýëáýð, ººðèéí çîðèëãî îáúåêòîîñ õàìààð÷ äàðààõ áàéäëààð àíãèëäàã.  Ñóðòàë÷èëãààã á¿òýýãäýõ¿¿í áà  áàéãóóëëàãûí ãýæ 2 àíãèëäàã. Òóõàéí ï¿¿ñèéí ¿éëäâýðëýæ áàéãàà áàðàà ¿éë÷èëãýýã ñóðòàë÷ëàõ, áàéãóóëëàãûí ººðèéíõ íü ¿éë àæèëëàãààã ñóðòàë÷ëàõ ãýõ ìýò. Á¿òýýãäýõ¿¿íèé ñóðòàë÷èëãààã øóóä íºëººòýé, øóóä áóñ íºëººòýé  ãýæ 2 àíãèëíà.
- Øóóä íºëººòýé áàðààã õóäàëäàí àâàõàä áîãèíî õóãàöààíä íºëººëäºã. Øóóä  áîðëóóëàëò íü èðýýä¿éí ýðýëòèéã áèé áîëãîäîã. ̺í ñîíãîìîë ýðýëòèéã èäýâõæ¿¿ëýí ñóðòàë÷èëãàà, àíõäàã÷ ýðýëòèéã èëýðõèéëñýí ñóðòàë÷èëãàà ãýæ àâ÷ ¿çäýã.
À/ Àíõäàã÷  ýðýëòèéã èëýðõèéëñýí ñóðòàë÷èëãàà ãýäýã íü ¿éë÷èëãýýã åðºíõèé áàéäëààð òàéëáàðëàæ ñóðòàë÷ëàõ ñóðòàë÷èëãàà þì. Òóõàéëáàë  åðºíõèé áàéäëààð íü  ÒV-ð ñóðòàë÷èëíà. Ýíý ñóðòàë÷èëãàà íü á¿òýýãäýõ¿¿íèé àìüäðàëûí ìº÷ëºãèéí  ýõíèé ¿å  øàòàíä õýðýãæ¿¿ëäýã.
Á/ Ñîíãîìîë ýðýëòèéã èëýðõèéëñýí ñóðòàë÷èëãàà ãýäýã íü òîäîðõîé ìàðêèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã  ñóðòàë÷èëàõûã õýëíý. Ýíý ñóðòàë÷èëãàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé ìº÷ëºãèéí ºñºëò òîãòâîðæèëòûí ¿å øàòàíä ÿâóóëàõàä òîõèðîìæòîé ñóðòàë÷èëãàà ÿâóóëæ áóé ï¿¿ñ êîìïàíè íü äàðààõ çé¿ëèéã àíõààðàõ øààðäëàãàòàé áàéäàã.
Ø þóã ñóðòàë÷ëàõ
Ø õýíä õ¿ðãýõ  /çóó÷ëàã÷, õýðýãëýã÷/
Ø ñóðòàë÷èëãààíû ÿìàð õýðýãñëèéã àøèãëàõ âý? / ñîíèí, ñýòã¿¿ë, TV, ðàäèî/
Ø ÿìàð äýñ äàðààëàëòàéãààð ÿàæ õýëýõ âý?
Ø ñóðòàë÷èëãàà ÿâóóëñíààð ÿìàð ¿ð ä¿íä õ¿ðýâ
2. Áîðëóóëàëòûí óðàìøóóëàë. Ýíý íü õýðýã÷äèéí ýðýëòèéã èäýâõæ¿¿ëýõ, çóó÷ëàã÷äûí ìàðêåòèíãèéí ¿éë àæèëëàãààã ò¿ãýòãýõ ñàéæðóóëàõ çîðèëãîòîé áîãèíîð õóãàöààíû èäýâõæ¿¿ëýëòèéí àðãà þì. Äîîðõ ÷èãëýëýýð ÿâàãääàã.
Ø Õýðýãëýã÷èä ð¿¿ ÷èãëýñýí
Ø Çóó÷ëàã÷äàä ÷èãëýñýí
Ø ªºðèéí àæèëòàí ìýðãýæèëòýí ð¿¿
 Õýðýãëýã÷èä ð¿¿: Áîðëóóëàëòûí öýã äýýð áîðëóóëàõ ÿâöàä  õèéãäýõ õóäïàëäààíû ÿàðìàã õóäàëäààíû ¿åä õýðýãëýäýã. Áîðëóóëàëòûí  öýã ïäýýð õèéõ ñóðòàë÷èëãààòàé òºñòýé, õóäàëäàí àâàã÷äûí àíõààðëûã òàòàõ ñàíàìñàðã¿é õóäàëäàí àâàëò áèé áîëãîäîã. Õóäàëäàí àâàã÷äàä  ìýäýýëýë ºãºõ ãýõ ìýò çîðèëãîîð õèéãääýã. Ìýäýýëýë ºãºõ ñóðòàë÷èëãààã àíõäàã÷ ýðýëòèéã áèé áîëãîõ çîðèëãîîð á¿òýýãäýõ¿¿íèé àìüäðàëûí ìº÷ëºãèéí ýõíèé  øàòàíä ÿâóóëäàã. ªäººõ ÿòàãõ ñóðòàë÷èëãààã ñîíãîìîë ýðýëòèéã áèé áîëãîõ çîðèëãîîð ìº÷ëºãèéí II, III ¿å øàòàíä ÿâàãääàã. Ñàíóóëàõ  ñóðòàë÷èëãààã õýðýãëýã÷èäýä òóõàéí áàðààíû òàëààð áàéíãà ñàíóóëæ áàéõ çîðèëãîîð ìº÷ëºãèéí Ø ¿å øàòàíä ÿâàãääàã. Õóäàëäààíû ¿çýñãýëýí ÿàðìàãààð äàìæèõ óðàìøóóëëûã øèíý á¿òýýãäýõ¿¿íèéã òàíèóëàõ óðàìøóóëàõ õ¿ì¿¿ñèéí ñîíèðõîëûã òàòàõ çîðèëãîîð áîðëóóëàõ ¿éë àæèëëàãààíä õóäàëäàí àâàã÷ òóõàéí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õóäàëäàí àâñàí òîõèîëäîëä ï¿¿ñèéí òàíèõ òýìäýã ìàðê á¿õèé æèæèã ñóðòàë÷èëãààíû áýëýã äóðñãàëûã ºãºõ, ìºí  á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õóäàëäàí àâñàí òîõèîëäîëä äàãàëäàõ á¿òýýãäýõ¿¿íèéã ¿íý òºëáºðã¿éãýýð ºãºõ.
Ø Çóó÷ëàã÷ ðóó ÷èãëýñýí.
Ø Õóäàëäààíû ÿàðìàã ¿çýñãýëýí
Ø Áóñàä õýëáýð
Áóñàä õýëáýðò õóäàëäààíû àæèë÷äûã ñóðãàõàä óðàìøóóëàë ¿ç¿¿ëýõ ñîíãîí øàëãàðóóëàëò õèéæ óðàëäààí çàðëàõ ìàÿãààð óðàìøóóëæ áîëíî. çýýë òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýõ, áîðëóóëàëòûí àæèëòàíãèéí ìýðãýæèë äýýøë¿¿ëýõ, ñóðãàõ ìýäýýëëýýð õàíãàõ. Ýäãýýðèéã ñîíãîõîä ï¿¿ñèéí çàõ çýýëèéí õýâ øèíæ, ï¿¿ñèéí áîðëóóëàëòûí óðàìøóóëëûí õ¿ðýýí äýõ çîðèëòóóä òóõàéí ¿åä áèé áîëñîí íºõöºë áàéäàë àøèãëàæ áàéãàà àðãûí ¿ð ä¿íã òîîöîæ ¿çýõ õýðýãòýé.
3. Áèå÷èëñýí. ¯¿íèéã ÿâóóëûí áà õóâèéí õóäàëäààã õýëíý. Ýíý íü áàðààã áîðëóóëàõ çîðèëãîîð  1 áóþó õýä õýäýí õóäàëäàí àâàã÷èäòàé ÿðèëöàõ òàíèëöóóëàãûã ÿâóóëæ áàéäãààðàà îíöëîãòîé. Õýðýãëýã÷èäòýé  ï¿¿ñèéí òºëººëºã÷ áèåýð î÷èæ óóëçäàã. Ýíý õýëáýð í íèëýýä ºðãºí õ¿ðýýòýé îëîí òºðëèéí ¿éë àæèëëàãààã äîòðîî õàìðóóëæ áàéäàã. Á¿òýýãäýõ¿¿íèé òàëààð õýðýãëýã÷èäýä çºâëºãºº ºãºõ áèå÷ëýí õóäàëäààëàõ  ÿíç á¿ðèéí äààòãàë äàãàëäàõ ¿éë÷èëãýý ÿâàãääàã. ̺í 5-ð çàð÷ìààð àâ÷ ¿çäýã. 1. Áîðëóóëàëòûí ºìíºõ áýëòãýë ¿å øàò. Ýíý ¿å øàòàíä   õóäàëäàà÷íûã áýëòãýõ ¸ñòîé. Ýíý íü  á¿òýýãäýõ¿¿íèé çàõ  çýýëèéí ºðñºë人í õóäàëäààíû òåõíèêèéí òàëààð ìýäýõ øààðäëàãàòàé.  2. Ñóäàëãàà øèíæèëãýýíèé ¿å øàò.   Ýíä õóäàëäàà÷èí íü çîðèòîä çàõ çýýëèéã ñóäëààä  òýäýíä    ÿìàð ñóðòàë÷èëãàà ÿâóóëàõ âý? ãýäãèéã òîãòîîíî. 3. Õýðýãëýã÷äèéí õóâèéí  îíöëîãèéí ñóäàëãàà. Õóäàëäàà÷èí  èðýýä¿éí  õóäàëäàí àâàõ ¿éë àæèëëàãàà ðóó õàíäàõ ºìíº íü òóõàéí áàéãóóëëàãà áîëîí õýðýãëýã÷äèéí  òàëààð á¿õ  òàëûí ìýäýýëëèéã àâñàí áàéõ ¸ñòîé. Òóõàéëáàë ÿìàð á¿òýýãäýõ¿¿í õýðýãëýäýã, óã á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õýðõýí ¿íýëäýã, îäîî ÿìàð á¿òýýãäýõ¿¿í ñîíèðõîæ áóéã ã¿íçãèéð¿¿ëýõ ¸ñòîé.  4. Áîðëóóëàëòûí ¿å øàò. 
AIDA  
A – attention   àíõààðàë
I – Idea ñàíàà
D -   õ¿ñýë
A – àction  ¿éë àæèëëàãàà
  5. Áîðëóóëàëòûí äàðààõ ¿éë àæèëëàãàà. Õóäàëäàà÷íû àæèë çºâõºí áîðëóóëàëò   õèéñíýýð  äóóñàõã¿é. Áîðëóóëàëòûí äàðàà õýðýãëýã÷ þó õèéæ áóéã ñóäëàíà. Äàðààãèéí õóäàëäààíû ÷àíàðò øóóä õàìààðíà.
Îëîí íèéòèéí õàðüöààíû õîëáîîíû. Ýíý íü  ï¿¿ñèéí òîäîðõîé çîðèëòûã  øèéäýõèéí òóëä ìýäýýëëèéí õýðýãñýë áîëîí áàéð òàëáàðûã òºëáºðã¿éãýýð øèéäýæ òîäîðõîéëîõ. Õóäàëäààíä áàéãóóëëàãûí ä¿ð òºðõ ¿éë àæèëëàãàà áîëîí á¿òýýãäýõ¿¿íèé  òàëààðõ õýðýãëýã÷èä íü ò¿íø¿¿äèéí çàñãèéí ãàçðûí íèéãýìä  òàíèóëàí ìýä¿¿ëýõ òýäýíòýé áîëîìæèò  áàéäëààð  õàðèëöàà õîëáîîíû òîäîðõîé õýëáýð þì.
Ýíý õýëáýð íü ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áóé êîìïàíû  õýðýãëýã÷èäòýé õàðèëöàà õîëáîî òîãòîîõ ¸ñòîé.  / Çàñãèéí ãàçàð, îëîí óëñûí áàéãóóëëàãà, ò¿íøòýé/. Àëèâàà ï¿¿ñ áàéãóóëëàãà íü îëîí íèéòèéí õàðèëöàà òîãòîîõ  óõààëàã ñóðò÷ëèëãààã çîõèîí áàéãóóëàõäàà äîîðõ òºðëèéã àøèãëàäàã.
1.   Õýâëýë ìýäýýëëèéí áàéãóóëëàãàòàé õàðèëöàà òîãòîîõ. 
2.   Òîäîðõîé  íýð òºðëèéí áàðààíä ñóðòàë÷èëãàà õèéõ
3.   ßìàð íýã òºðëèéí çîõèöóóëàëò  õèéõã¿é áàéõ   çîðèëãîî çàñãèéí ãàçðûí áîëîí õóóëèéí áàéãóóëëàãòàé  õàìòðàí àæèëëàõ
4.   Ï¿¿ñèéí áàéð ñóóðü ä¿ð òºðõ ¿éë àæèëëàãààíû òàëààð óäèðäëàãûí çºâëºãºº  ºãºõ ãýõ ìýò
3/ Ñòðàòåãè:
Èäýâõæ¿¿ëýëòèéí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõàä òóõàéí ï¿¿ñ çàõ çýýëèéí áàéäàë á¿òýýãäýõ¿¿íèé øèíæ ÷àíàð, á¿òýýãäëýõ¿¿íèé àìüäðàëûí ìº÷ëºãèéã á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿å øàò çýðýã õ¿÷èí ç¿éëä çàéëøã¿é íºëººòýé.  Òóõàéëáàë çàõ çýýëèéí áàéäàë íü èäýâõæ¿¿ëýëòèéí èæ á¿ðäëîèéã ñîíãîõîä íºëºº ¿ç¿¿ëäýã. Íýã ãîë õ¿÷èí ç¿éë áîëäîã. 3 ÿíçààð íºëºº ¿ç¿¿ëäýã ãýæ ¿çäýã.
1.   Ãàçàð ç¿éí õ¿ðýý
2.   õýðýãëýã÷äèéí òºðºë
3.   Çàõ çýýëèéí Ẻãíºðºë
Á¿òýýãäýõ¿¿íèé øèíæ ìºí íºëººëäºã. Ýíý íü ºðãºí áà  ¿éëäâýðëýë òåõíèêèéí áàðààíä èäýâõæ¿¿ëýëòèéí  ººð ººð ñòðàòåãè  àøèãëàíà.  Á¿òýýãäýõ¿¿íèé àìüäðàëûí ìº÷ëºã  òóõàéëáàë  àìüäðàëûí /ì-í íýâòðýõ ¿åä õýðýãëýã÷äýä ìýäýýëýë ºãºõ áèå÷èëñýí õóäàëäààã îëíîîð ÿâóóëàõ ¿çýñãýëýí õóäàëäàà çîõèîí áàéãóóëàõ, îëîí  íèéòèéí õàðèëöààã ºðãºæ¿¿ëýõ  ºñºëòèéí ¿å øàòàíä òîäîðõîé ìàðêåòèíãèéí òîäîðõîé áàðààíû òýìäýãòýé áàðààã èäýâõæ¿¿ëýí çóó÷ëàã÷èéã óðàìøóóëàõ ¿éë àæèëëàãààã õýðýãëýã÷äýä òîãòâîðæèëòûí ¿å øàòàíä  õýðýãëýã÷èäýä èäýâõæ¿¿ëýëòèéí ¿éë àæèëëàãàà ìýäýýëýë ºãñºí çîðèëãî íü   ÿòãàõ õýðýãñýë áîëæ  õóâèðíà.  ªðñºë人í èõ ó÷ðààñ ñóðòàë÷èëãààíä èõýýõýí çàðäàë ãàð÷  àøèã  áóóðíà áóóðàëòûí ¿å øàòàíä èäýâõæ¿¿ëýëòèéã áàãàñãàæ á¿òýýãäýõ¿¿íèéã áîëîâñðîíãóé áîëãîæ øèíý÷ëýõ áîëíî. Àëèâàà ï¿¿ñ ¿éëäâýðëýë áîðëóóëàëòàà íýìýãä¿¿ëæ àøèã îëîõ çîðèëãîîð èäýâõæ¿¿ëýëòèéí áîäëîãîî ¿éë àæèëëàãààòàé ÿâóóëàõûí òóëä 2 ñòðàòåãè õýðýãëýíý. 
1.   Òàòàõ
2.   Ò¿ëõýõ

Èäýâõæ¿¿ëýëòèéí çàðäëûã ñòðàòåãèàð òîäîðõîéëîõ.
Ìåíåæìåíòèéí çîðèëãî ñòðàòåãè òîäîðõîéëñíû äàðàà íèéò  õýäýí òºðëèéí çàðäàë ãàðàõûã òîäîðõîéëíî. ßìàð õýëáýðò  õýðýãëýýíèé /ç-ã çàðöóóëàõûã òîäîðõîéëíî.
Çàðäëûí òºñâèéã òîäîðõîéëñîí íü èäýâõæ¿¿ëýëòèéí íýã ÷óõàë áîäëîãî þì. Õýä õýäýí àðãààð òîäîðõîéëíî.
1.  ¯ëäýãäëèéí àðãà ýíý íü ìàðêåòèíãèéí òºñâèéã á¿õ ¿éë àæèëëàãààíä òîäîðõîéëñíû äàðàà ¿ëäýãäëèéã èäýâõæ¿¿ëýëòýä çîðèóëíà.  Ñóë òàë íü:   õºðºíãèéí áàòàëãààòàé çàðäàë íü  ï¿¿ñèéí çîðèëãîòîé õîëáîîã¿é  èäýâõæèëòèéí  ¿éë àæèëëàãààíä òàâèõ àíõààðàë ñóëàðíà. 
2. ªíãºðñºí îíû çàðäëûí ã¿éöýòãýë áîëîí èðýõ îíû òºëºâëºãººã ¿íäýñëýí òîãòîîíî.  Äàâóó òàë íü:
1. Òîöîîëîõîä õÿëáàð
2. ªíãºðñíèé äóòàãäàë èðýýä¿éí ÷èã õàíäëàãàä òóëãóóðëàäàã
Ñóë òàë íü: Íèëýýä ðèñêòýé
3. ªðñºëäºã÷èéí èäýâõæèëòèéí çàðäàëä áàðèìæààëäàã àðãà.
1. ªðñºë人í óíàõã¿é, ºðñºëäºã÷èéí çàðäëûã ¿íýí çºâ ìýäýýëýõ áîëîìæã¿é, ºðñºëäºã÷äºä  äàâóóëæ ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëäàã ¿ð àøèãòàé, ¿íäýñëýë ìóó.
4. Áîðëóóëàëòûí õýìæýýíä òîäîðõîé  õóâèàð òîãòîîíî.
Õºðºíãèéí áàòàëãààòàé áîðëóóëàëò íýìýãäâýë  èäýâõæèëòèéí çàðäëûí òºñºâ íýìýãääýã áîëîâ÷ ñóë òàë íü  çîðèëãîòîé õîëáîîã¿é áîðëóóëàëòûí äàðàà õèéãääýãýýð áîðëóóëàëò áóóðàõàä  çàðäàë áóóðíà.
5. Ï¿¿ñèéí çîðèëãîä ¿íäýñëýí çàðäëûí òºñºâ òîäîðõîéëíî.
Õàìãèéí äýâøèëòòýé ï¿¿ñèéí çîðèëãûã õýðýãëýã÷ õýðýãëýõ àðãà  õýðýãñýë òºëºâëºæ ò¿¿íä òîõèðñîí  çàðäàë òîîöíî.  Èéìä òóõàéí àðãà õýðýãñýë á¿ð íü õºðºíãèéí áàòàëãààòàé õèéãäýõ àæèëëàãààòàé íÿãò óÿëäààòàé. Ñóë òàë íü: Çîðèëãûã îíîâ÷òîé òîäîðõîéëîõ áýðõøýýëòýé.



Лекц №15                           
Үйлчилгээний маркетинг
Үйлчилгээ гэдэг нь үйл ажиллагаа, ашиг хонжоо, сэтгэл ханамж хэлбэрээр худалдагдах бүх зүйлс юм. Үйлчилгээг худалдахад эзэмшлийн талаар өөрчлөлт гарахгүй.
Үйлчилгээний онцлог шинж чанарууд болон маркетингийн стратегүүд
Ø Үл мэдрэгдэх стратеги
Үйлчилгээ нь үл мэдрэгдэх шинж чанартай.
Бодит бараатай адил худалдан авахаас өмнө харагдаж, амтлагдаж, сонсогдож, үнэртэхгүй. Өөрөөр хэлбэл худалдан авхаас өмнө үр дүнг нь харж болдоггүй.  Тодорхойгүй байдлыг бууруулахын тулд
худалдан авагч үйлчилгээний чанарыг илэрхийлэх бэлгэ тэмдэг, илэрхий зүйлийг хайдаг. Тиймээс үйлчилгээ хийгч хүмүүсийн үүрэг нь “илэрхий зүйлийг удирдах”, “үл мэдрэгдэх байдлыг
Мэдрдэг болгох” явдал юм. 
          Барааг зах зээлд гаргагчид нь бараандаа хийсвэр санааг нэмэх гэж оролддог бол үйлчилгээний мэргэжилтэн хийсвэр барандаа бодит илэрхий зүйл, бэлгэ тэмдэгийн чанартай зүйл нэмэхийг хүсдэг. Үйлчилгээний байгууллагууд байрших стратегиа доорх хэрэгсэлүүдээр дамжуулан мэдрэгдэхүйц болгодог.
Жишээ нь банкны байгууллага үйлчилгээгээ хурдан, үр ашигтай гэж илэрхийлэхийг хүсдэг.
Тэгвэл илэрхийлэх арга хэрэгслүүд нь:   
1.   Байр.
Банкны дотоод, гадаад байдалд нь маш цэвэрхэн байх, ширээнүүд болон хөдөлгөөний урсгалуудыг маш болгоомжтой төлөвлөн зохион байгуулах ёстой. Дугаарын их уртгүй байхаар зохион байгуулах хангалттай сандалтай байлгах, орчинд нь сонсгох хөгжим нь үр ашигтай үйлчилгээ болохыг илэрхийлэх гэх мэт.
2. Хүмүүс
Банкны боловсон хүчнүүд зав зайгүй ажиллаж байх хэрэгтэй болно. Хувцасаа тохируулах ёстой.
3. Тоног төхөөрөмж .
Комьютер, хувьлах машин, ширээнүүд нь аятайхан харагдахаар байх
4. Мэдээллийн материал
Банкны мэдээллийн материал нь мөн л нүүр царай нь илэрхүйлэгдэхүйц болгоомжтой бэлтгэгдсэн байх ёстой.
5. Бэлгэ тэмдэг
Пүүсийн нэр, бэлэг тэмдэгээ зөв сонгох ёстой.
6. Үнэ
Янз бүрийн үйлчилгээнийхээ үнийг цаг ямагт тодорхой байлгах. Үйлчилгээ нь ерөнхийдөө нэг л хугацаанд үйлдвэрлэгдэж, хэрэглэгдэнэ.
Бодитой барааны үйлдвэрлэл, хувиарлалт, хэрэглээ нь өөр өөр цаг үед явагдана.

Ø Саланга биш стратеги
Үйлчилгээ нь ерөнхийдөө нэг л хугацаанд үйлдвэрлэгдэж, хэрэглэгдэнэ. Бодитой барааны үйлдвэрлэл, хуваарилалт, хэрэглээ нь өөр өөр цаг үед явагдана.
Үйлчилгээг хүн явуулж байгаа бол тэр хүн ч өөрөө үйлчилгээний хэсэг нь болно. Үйлчлэгч болон үйлчлүүлэгч хоёр хоёулаа үйлчилгээний гарцанд нөлөөлнө. 
Үйлчлүүлэгч, үйлчлэгч хоёрын харилцаа холбоо нь үйлчилгээний маркетингийн онцлог шинж нь болж өгнө.
Худалдан авагчийн үйлчилгээг нийлүүлэгч нь хэн бэ? гэдгийг ихэд сонирходог.
Өөр өөр хүн үйчилж байгаа бол ижил үйлчилгээ биш. Үйлчлүүлэгч тухайн үйлчлэгчийг илүүд үзэж байвал үнэ нь тэр үйлчлэгчийн цаг хугацааны хязгаарлагдмал нийлүүлэлтийг хэмжих болно.
Үйлчлэгч нь олон хүнтэй ажиллаж сурна, мөн хурдан ажилладаг.
Ø Янз бүр байх
Үйлчилгээ нь хэн хэзээ, хаана хийж байгаагаас шалтгаалж чанар нь янз бүр байна.
Үйлчилгээний пүүс чанарын хяналтыг гурван үе шаттайгаар хийнэ.
1.   Сайн боловсон хүчин сонгож авах, сургалт явуулах
2.   Байгууллагын бүхий л хэмжээнд үйлчилгээний процессыг стандартчилна.
3.   Худалдан авагчитай хийх ярилцлага болон зөвлөгөө, харьцуулалт зэргээр худалдан авагчдын сэтгэл ханамжийн түвшинг тодорхойлж тааруухан үйлчилгээг сайжруулна. 
4.   Үл хадгалагдах
Үйлчилгээг хадгалж бодоггүй. Эрэлт хэвийн нөхцөлд үл хадгалагдах байдал нь асуудал биш юм. Харин эрэлт хэлбэлзэлтэй үед үйлчилгээний пүүс хүнд байдалд ордог. Үүнээс гарахын тулд пүүс эрэлт болон нийлүүлэлтийн зохицуулалтыг хийх болно.
Үйлчилгээний байгууллагын маркетингийн стратегиуд
§   Үйлчилгээний байгууллагууд нь уламжлалт маркетигийн хандлагуудыг хэрэглэж үйл ажиллагаа явуулахад нилээд хүнд өөрөөр хэлбэл үйлчилгээний маркетигийн хольцийг шаардах төдийгүй өөр хоёр зүйлийг шаардна.
Стратегиа тодорхойлоход доорох зүйлсийг анхаарах ёстой.
Ø Хүмүүс үйлчилгээний байгууллагын сурталчилгаанаас илүү ам дамжисан ярианд итгэдэг.
Ø Чанарыг нь илтгэх үнэ, боловсон хүчин болон бусад бодит зүйлд итгэдэг.
Ø Сэтгэл хангалуун хэрэглэгч нь үйлчилэгчидээ маш үнэнч ханддаг.
Үйлчилгээний байгууллагууд нь гурван үүрэгтэй.
1.   Өрсөлдүүлэх ялгаагаа нэмэгдүүлэх
Үйлчилгээний байгууллага гурван арга замаар ялгаварлал буй болно.
ü Хүмүүс. Үйлчлүүлэгчдэдээ маш ойр харицана
ü Бодит орчин. Аятайхан орчин бий болгох
ü Үйл ажиллагаа. Үйлчилгээгээ хүнд хүргэх үйл явц  
2. Үйлчилгээний чанарыг тодорхойлогч шалгуур үзүүлэлтүүд.
ü Тохиромтой газарт, тохиромжтой цагт, бага хүлээлгэх
ü Үйлчилгээг хэрэглэгчдийн хэлээр тайлбарлах
ü Ажилчид нь чадвар мэдлэгтэй байх
ü Ажилчид нь нөхөрсөг, эелдэг анхаарал сайтай байх
ü Пүүс ажилчиaд итгэл олгох
ü Аилчид нь хэрэглэгчдийн шаардлага, тулгарсан асдалд маш хурдан, бүтээлчээр хандах 
3. Бүтээмжээ нэмэгдүүлэх
Ø  Үйлчигээний байгууллагууд доорхи арга замуудаар бүтээмжийг нэмэгдүүлдэг
Ø Зай завсаргүй ажиллах эсвэл чадварлаг ажиллах
Ø Үйлдвэрлэлийг стандарчилж, тоног төхөөрөмжийг нэмэх
Ø Илүү үр ашигтай үйлчилгээг төлөвлөх
Ø Үйчлүүлэгчдийг үйлчилгээнд оролцуулах  






Лекц  №16                                 
Олон улсын маркетинг
Олон улсын маркетингийн мөн чанар
Олон улсын эдийн засаг, маркетингийн харилцааны жам, хууль зарчмыг сайн мэдэж түүнд үйл ажиллагаагаа зохицуулан явуулах нь манай оронд зах зээлийн харилцааг зөв төлөвшүүлэн хөгжүүлэх нөхцөл юм.
“ Олон улсын маркетинг” гэсэн нэр томъёо дэлхийн зах зээлд наймаа хийдэг үйлдвэрлэгчид, худалдаачид, зуучлагчдын дунд нэлээд дэлгэрсэн нэр томъёо юм. Улс орнуудын засгийн газар хоорондын эдийн засгийн харилцааны хүрээнд болон шууд хоорондоо маркетингийн үйл ажиллагаа явуулдагбизнесийн байгууллагуудын хооронд харилцан ашигтай арилжаа, наймаа, хамтын ажиллагаа хийгдэж тэдгээрийн боломж улам бүр нэмэгдэж байгаа нь орчин үеийн олон улсын маркетингийн гол мөн чанар болжээ.
Олон улсын маркетинг эрхэлдэг пүүсүүд нь тухайн орны үндэсний зах зээлийн хэрэгцээнд чиглүүлж шинжлэх ухаан-техникийн, үйлдвэрлэл-борлуулалтын баримжаат үйл ажиллагааг явуулж байна.
Олон улсын маркетингийн өмнө тавигддаг гол зорилт нь гадаадын хэрэглэгчдийн сонирхол, эрэлт, тэр орны онцлог, соёл боловсролын түвшинг маш сайн мэдэж, тэдний эрэлт хэрэгцээг хангаж чадах дээд зэргийн чанартай бүтээгдэхүүнийг олон улсын зах зээл дээр худалдах явдал юм. Орчин үеийн шинжлэх ухаан техникийн хөгжил, улс орнуудын харилцааны өргөжилт нь дэлхийн зах зээл дэх эрэлтийг байнга өөрчилж байна.
Амьдрал ахуй, соёлын өндөр нөхцлийн түвшинтэй хэрэглэгчид оюуны шингээмж ихтэй, материал, зардлын багтаамж багатай зүйлүүдийг хэрэглэхийг хүсэж байдаг. Жишээ нь: бага шатахуун хэрэглэдэг бөгөөд хурд сайтай, унаж явахад тохитой ганган машиныг хэрэглэгчид сонирхож байна. Мөн санах байгууламжийн их багтаамжтай, өндөр хурдтай компьютер гарч байна. Энэ нь дэлхийн зах зээл дээр автомашин, компьютерийн өрсөлдөх чадварын гол шалгуур болжээ.
Олон улсын маркетингийн үйл ажиллагааны хүрээ нь дараах харилцаануудаас бүрдэнэ. Үүнд:

v  Харилцагч орнуудын засгийн газрын түвшинд явагддаг эдийн засгийн харилцаа
v  Олон улсын хандивлагч байгууллагуудын зээл, тусламж
v  Улс орнуудын эдийн засгийн харилцааг зохицуулахад оролцдог олон улсын банк, санхүү, маркетингийн зэрэг байгууллагуудын үйл ажиллагаа
v  Харилцагч орнуудын хамтарсан үйлдвэрүүдийн үйл ажиллагаа буюу өөрийн салбарыг байгуулан ажилуулж буй явдал.
v  Гадаад хөрөнгө оруулалт
v  Олон улсын нээлттэй бүс, ус, агаар, төмөр замын олон улсын чанартай боомт, буудал
v  Бизнесийн байгууллагуудын шууд холбоо маркетингийн үйл ажиллагаа
v  Олон улсын үзэсгэлэн худалдаа, бараа солилцоо
Эдгээр үйл ажиллагаануудын хамрах хүрээ жилээс жилд улам бүр өргөжин тэлж байна.
Олон улсын маркетингийн бодлого, үйл ажиллагаа
Аливаа улс орон түүний бизнесийн байгууллага олон улсын маркетингийн үйл ажиллагааг эрхлэхдээ урдаас судалж боловсруулан бодлого, стратеги, тактикийн төлөвлөгөө, хөтөлбөртөйгөөр явуулна.
Олн улсын маркетингийн төлөвлөлтийг дараах бүтэц, шат, дэс дараалалаар явуулна. Үүнийг зэрэгцүүлэлээр харуулбал:

Олон улсын маркетингийн үйл ажиллагаанд оролцоход юуны урьд түүний орчныг судалж үнэлэхээс төлөвлөлт ажиллагаагаа эхлэх хэрэгтэй юм.
Олон улсын маркетингийн аргыг судалж, үнэлэх нь.
Гадаад зах зээлийн маркетингийг амжилттай эрхлэхийн тулд түүний онцлогийг судалж зөв шнэлэх нь чухал. Үүний тулд:
v  Худалдаа хийх, хамтран ажиллах орныхоо гадаад харилцааны бодлого, чиглэл, валютын ханшийг сайн мэдэх
v  Харилцагч орны улс төрийн бодлого, хууль эрхзүй, тэдгээрийн өөрчлөлт чиглэлийг урьдчилан мэдэж, түүнд үйл ажиллагаагаа зохицуулах
v  Тухайн орны хэрэглэгчдийн эрэлтийн онцлогийн мэдэж түүнд зохицсон маркетингийн үйл ажиллагаа явуулах
v  Гадаад хэл, түүний дотор тухайн харилцагч орны хэлийг эзэмшсэн байх зэрэг өндөр шаардлагууд тавигддаг.
Аливаа бизнесийн байгууллага олон улсын маркетинг эрхлэхэд 2 гол хүчин зүйл нөлөөлдөг. Энэ нь нэгд, дотоод зах зээл дээрх барааны нэр төрлийн өөрчлөлт болон маркетингийн боломж сулрах явдал, хоёрд, тухайн компанийн бараа борлуулах боломжоо нэмэгдүүлэх шаардлага юм.
Олон улсын маркетингийн гол объектууд.
Харилцагч орнуудын зорилго, чиглэл, ижил төстэй бизнесийн байгуулагууд, хөрөнгө оруулсан буюу хамтран ажилдаг байгууллагууд байна.
Олон улсын зах зээлд нэвтрэх сонголтыг хийхдээ хөрш зэргэлдээ оршдог орнууд буюу сонирхогч орнуудын зах зээлд нэвтрэх асуудалд ахнаарна.
Манай орны хувьд хоёр том хөрш орны зах зээлд нэвтэрч уламжлалт бүтээгдэхүүнээ борлуулах, тэдний зах зээлээс хэрэглэгчдийн хэрэглэж заншсан барааг авчирч дотоод зах зээлд борлуулах нь гадаад зах зээлийг зөв сонгох үндэслэлийн нэг мөн.
Пүүс компаниуд бүтээгдэхүүнээ зах зээлд гаргахын тулд олон улсын маркетингийн шаардлага, хуульзүйд нийцсэн дараах стратеги тактикийг баримтлах инь зүйтэй.
·         Дэлхийн эдийн засаг жилээс жилд улам бүр олон улсын шинж чанартай болж гадаад харилцаа, хөрөнгө оруулалт байнга өсч буй боломжийг өөрийн талд хамгийн өгөөжтэйгээр сайн ашиглах
·         Манай орны хувьд хоёр их хөрштэй ашигтай худалдаа хийхийн хамт дэлхийн зах зээл дээр ихээхэн нөлөөтэй болж Зүүн Өмнөд Азийн болон бусад орнуудтай өргөн хүрээтэй худалдаа хийх, тэдний хөрөнгө оруулалтыг өөрийн оронд оруулах боломжийг бүрдүүлэх
·         Дэлхийн зах зээлийн валютын ханшны аарчлөлтийг түргэн мэдэрч, түүнд зохицсон маркетингийн үйл ажиллагаа явуулах
·         Дотоодын зах зээлээ гадаадын зах зээлээс хамгаалж, түүхий эдийг бэлэн бус бүтээгдэхүүнээр гадаадад гаргаж, экспортыг импортоос өсгөж, гадаад худалдааны тэнцэтгэлийг ашигтай байлгах нөхцөл бүрдүүлэх зэрэг ажиллагааг эрхэмлэн явуулж сурах хэрэгтэй юм.
Бараа, маркетингийн стратегийг сонгох үнэлгээ.
Аливаа орны гадаад зах зээлийн анхаарлыг татдаг 2 гол шинж байдаг.
  1. Салбар, аж ахуйн бүтэц
  2. Орлогын хуваарилалт
Тухайн улс орны салбар аж ахуйн бүтэц нь бараа, үйлчилгээний хэрэгцээ хүн амд ногдох орлогын болон ажил эрхлэлтийн түвшингээр тодорхойлогдоно.
Улс орнуудыг аж ахуйн бүтцээр 4 ангилдаг. Үүнд:
  1. Амиа аргацаасан аж ахуйн хэв шинж бүхий эдийн засагтай орнууд / хүн амын ихэнх нь эрчимгүй ХАА-н үйлдвэрлэл эрхэлдэг. Барааг гадаад гарган худалдах боломж хомс байдаг. /
  2. Түүхий эд гадаадад гаргадаг орнууд. / нэг болон хэд хэдэн төрлийн байгалийн нөөцөөр баян орнууд байдаг. Тухайлбал, цагаан тугалга, зэсээр баян Чили, каучекаар баян Зайр, Конго, нефтээр баян Саудын Араб зэрэг орнууд нь эдгээр түүхий эдийг экспортлогч гол улсууд юм./
  3. Хөгжиж буй үйлдвэрийн орнууд. / ҮНБ-ний 10-20 хувийг боловсруулах үйлдвэрүүд ашигладаг. Ийм орнуудад ХАА-н гаралтай бүтээгдэхүүн, байгалийн түүхий эд худалдаалахад тохиромжтой./
  4. Аж үйлдвэрийн хөгжингүй орнууд. / гол төлөв аж үйлдвэрийн бүтээгдэхүүнийг экспортонд гаргадаг. Ийм орнуудаас хөгжиж буй орнууд машин, тоног төхөөрөмж, электрон бараа авдаг.
Улс орнуудын орлого хуваарилалтанд тухайн орны аж ахуйн бүтцийн тогтолцооноос гадна улс төрийн тогтолцооны онцлог нь нөлөөлнө. Өрхийн орлогын түвшингээр нь туйлын доогуур, доогуур, дунд зэргийн, өндөр, дээд зэргийн орлоготой гэж 5 ангилдаг.
Улс орнууд өөрсдийн улс төр-эрхзүйн үзлээрээ эрс ялгаатай. Аль нэг оронтой маркетингийн болон бусад ажил хэргийн харилцаа тогтоохын тулд гадаадаас бараа худалдан авах харилцаа, улс төрийн тогтвортой байдал, валютын хязгаарлалт зэрэг хүчин зүйлийг харгалзан үзэх хэрэгтэй юм. Эдгээрийн харгалзан үзэхгүйгээр худалдаа хийх, эдийн засгийн харилцаа тогтооход алдаж болох талтай юм. Иймд олон улсын маркетингийн үйл ажиллагаанд оролцох хөтөлбөр боловсруулахаас өмнө харилцагч орнуудын хэрэглэгчид ямар төрлийн барааг хэрхэн хүлээн авах, хэрэглэдэг онцлогийг нь мэдэх хэрэгтэй юм.
Гадаад зах зээлийн сонголт
Пүүс компани гадаад зах зээлд гарахын өмнө өөрийн эрхлэх олон улсын маркетингийн зорилго, байр суурийг зөв шийдвэрлэх шаардлагатай. өөрийн нийт бүтээгдэхүүний хэдэн хувийг гадаадад борлуулах уу? Маркетингийн үйл ажиллагааг нэг, хоёр оронд эхлэн явулах уу?, шууд олон оронд зэрэг явуулах уу?, гадаад зах зээлд ямар төрлийн бараа, үйлчилгээг гаргах вэ? Зэрэг асуудлуудад зөв шийдэл олох шаардлагатай.
Гадаад зах зээлд үйл ажиллагаа явулах хамгийн энгийн хялбар арга бол зуучлагчаар дамжуулан гадаад худалдаа хийдэг явдал юм. Энэ нь цаг хугацаа, зардал хэмнэх сайн талтай боловч зуучлагчийн үйл ажиллагааг бүрэн хянаж чаддаггүй. Хамгийн боломжтой арга нь өөрийн худалдааны салбарыг гадаад орнуудад байгуулан ажиллуулах явдал юм.
Гадаад оронд пүүс өөрийнхөө үйлдвэрийг байгуулан ажиллуулахдаа хамтын ба өөрийн хэлбэрийн аль нэгийг хэрэглэдэг. Олон улсын маркетингийн харилцаанд хамгийн боловсронгуй бөгөөд дэлхийд цөөн тооны пүүсүүдийн эзэмшсэн арга бол үндэстэн дамнасан корпорацийн хэлбэр юм.
Гадаад зах зээлд маркетингийн мэдээлэл, судалгааны хэрэгцээ дотоод зах зээлийнхээс их байдаг. Аливаа пүүсийн гадаадын зах зээлд хамгийн хүртээмжтэй, үр ашигтай оролцох арга нь аарийн үйлдвэрийг байгуулах, хөрөнгө оруулж хамтарсан үйлдвэр байгуулан ажиллах явдал юм. Пүүс экспортын үйл ажиллагааны туршлага хуримтлуулахын хирээр гадаад зах зээлийн баримжаат хүрэлцээтэй ажиллаж чадсан нөхцөлд үр ашиг өндөртэй байна.
Олон улсын маркетингийн иж бүрдэл
Бүтээгдэхүүн, үнэ, хуваарилалт, идэвхжүүлэлт гэсэн маркетингийн иж бүрдлийг олон улсын маркетингийн үйл ажиллагаанд нарийн уялдаа холбоотой хэрэглэх нь чухал байна.
Пүүс компани гадаад зах зээлд гарахдаа маркетингийн иж бүрдлийн элементүүдийг тухайн орны маркетингийн орчинд нь зохицуулан явуулах боломжит хувилбаруудын авч үздэг.
Олон улсын зах зээлд маркетингийн иж бүрдлийг хэрэглэх 2 чиглэл байдаг.
  1. Пүүс помпаниудын нэг маягийн иж бүрдэл
  2. Чиглэл нь үйлдвэрлэгч зах зээл дээр өндөр хувийн жин эзэлж, их ашиг олно гэдэгт итгэж нэмэгдэл зардал гарган, тодорхой зах зээл бүрийн онцлогт маркетингийн иж бүрдлээ зохицуулах бодлого явуулна.
Олон улсын зах зээл дэх маркетингийн иж бүрдлиийн үзүүлэлтүүд нь дотоод зах зээлийнхтэй бүтэц, зарчмын хувьд адилхан боловч хүрээ, хэмжээгээрээ ялгаатай.
  1. Бараа бүтээгдэхүүн.  Барааг үйлвэрлэх, түүнийг гадаад зах зээлд гаргахад тодорхой судалгаа, тооцооны үндсэн дээр боловсруулсан тодорхой бодлого, стратеги, хөтөлбөрийн дагуу явуулна. Бараа бүтээгдэхүүний нэр, төрөл, чанар, хийц хэлбэр нь уг барааг худалдан авах орны хэрэглэгчдийн эрэлт, сонирхол, үндэсний онцлог, зан заншил, тухайн орны байгаль, цаг уурийн нөхцөлд тохирсон байх ёстой.
  2. Үнэ бүрдэлт. Үйлдвэрлэгчид гадаадын зах зээлд шинэ бараа гаргахдаа харьцангуй хямд үнэ тогтоож худалдах нь ашигтай байдаг байна. Үнэ нь хэтэрхий хямд байвал гадаадын хэрэглэгчид чанргүй байх гэж таамаглан авахаасаа болгоомжилдогийг бодолцох ёстой. Экспортлогч орон бараагаа борлуулах зах зээлийн тогтвортой сегмент оолж, түүнийгээ өргөжүүлж чадсан үедээ барааныхаа үнийг аажмаар нэмдэг. Үнэ нэмэхдээ барааныхаа гадаад үзэмж, сав баглаа, боодол, хаяг шошгыг хэрэглэгчдэд дур булаам болгон өөрчилж байдаг.
  3. Хуваарилалт. Олон улсын зах зээл дээр гарч буй үйлдвэрлэгч бараагаа эцсийн хэрэглэгчдэд хүргэхэд 3 үндсэн шат дамжлагыг ашигладаг. Үүнд:
§  Хуваарилалтын сувагт хяналт тавихын зэрэгцээ, өөрөө тэр сувгийн нэг хэсэг болох худалдагчдыг зохион байгуулах төв болдог.
§  Барааг гадаад орны хил хүртэлх үйл ажиллагааг хангадаг улс хоорондын сувгийг ашигладаг.
§  Барааг хил давах үеэс эхлэн эцсийн хэрэглэгчдэд хүргэдэг тухайн улсын сувгийг ашигладаг.
  1. Идэвхжүүлэлт. Үүний чухал бүрэлдэхүүн хэсэг болох реклам, зар                              сурталчилгаа нь олон улсын шаардлагын өндөр түвшинд хүрсэн дээд зэргийн сонирхолтой, хүний анхаарал татсан чанартай байх хэрэгтэй. Тэхдээ уг барааны чанар, хийцэт таараагүй хоосон зүйлүүд байж болохгүй. Олон улсын маркетингийн реклам сурталчилгаанд телевизийн дүрс, үйл хөдлөл, зураг, сурталчилгааны зурагт хуудас чухал байр эзэлнэ.






  





No comments:

Post a Comment